Ανακοινωθέντα

Ναύπλιο, 27 Σεπτεμβρίου 1831. Χαράματα Κυριακής. Ο Ιωάννης Καποδίστριας πέφτει στο κατώφλι της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, δολοφονημένος από ελληνικά χέρια. Μαζί πέφτουν και οι τίτλοι τέλους σ’ ένα από τα πιο σημαντικά κεφάλαια της ιστορίας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Η Ελλάδα ολόκληρη βυθίζεται στη θλίψη. Από τις προσόψεις των ναυπλιώτικων σπιτιών κρέμονται τα μαύρα σεντόνια σε ένδειξη πένθους.

Φίλες και φίλοι,

Ο Ιωάννης Καποδίστριας κατατάσσεται αναμφίβολα στις πιο εμβληματικές μορφές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Χαρισματικός, ακέραιος μέχρι τον θάνατό του, ταπεινός, ανιδιοτελής, οραματιστής, αλλά και εκσυγχρονιστής, άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του τόσο στη μετέπειτα διαδρομή του νεοσύστατου ελληνικού κράτους όσο και στην ευρωπαϊκή διπλωματία. Ενδεικτικό είναι πως στην Ελβετία τιμάται ως εθνικός ήρωας.

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον λοιπόν σας καλωσορίζω απόψε εδώ. Και οφείλω να συγχαρώ την οργανωτική και επιστημονική ομάδα της εκδήλωσης και ιδιαίτερα την Εταιρεία Μελέτης Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας - Ιωάννης Καποδίστριας και τον πρόεδρό της κ. Ανδρέα Κούκο, που βρίσκεται σήμερα μαζί μας, για την πρωτοβουλία πραγματοποίησης της εσπερίδας. Ιδιαίτερες, θερμές ευχαριστίες απευθύνω και στους καταξιωμένους εισηγητές από την Ελλάδα και την Κύπρο, που πρόθυμα αποδέχτηκαν την πρόσκλησή μας και μας τιμούν με τη συμμετοχή τους.

Κυρίες και κύριοι,

Συμπληρώνονται φέτος 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, τον επικό αγώνα χάρη στον οποίο γεννήθηκε το 1830 το πρώτο ανεξάρτητο εθνικό κράτος των Βαλκανίων με το όνομα «Ελλάς». Ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος Κυβερνήτης της ελεύθερης Ελλάδας, διένυσε συνδιαμορφώνοντας την ταραγμένη εποχή του, θέτοντας παράλληλα όλες τις δυνάμεις του στην εκ βάθρων συγκρότηση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Οι φιλελεύθερες ιδέες του, τολμηρά προκλητικές για την εποχή του παρά την κοινωνική του τάξη, η πολιτική του σκέψη, η λαμπρή θητεία του στη ρωσική διπλωματική υπηρεσία, ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στις διαπραγματεύσεις για το ελβετικό ζήτημα, η καταλυτική συμβολή του στο Συνέδριο της Βιέννης, που καθόρισε τις τύχες της μεταναπολεόντειας Ευρώπης, η εθελούσια επιστροφή του στην υπηρεσία του χειμαζόμενου ελληνισμού, εγκαταλείποντας αξιώματα και μεγαλεία, αλλά κυρίως το πλούσιο κυβερνητικό του έργο, προτεραιότητα του οποίου υπήρξε η διεθνής αναγνώριση διευρυμένων ελληνικών συνόρων, η οργάνωση του στρατού, η θεσμική διάρθρωση, η συγκρότηση της κρατικής μηχανής και της παιδείας, καθιστούν τον Καποδίστρια -παρά τις όποιες αντιδράσεις για τη διακυβέρνησή του στο εσωτερικό- μία από τις μορφές-σύμβολα του σύγχρονου ελληνισμού και της Ευρώπης.

Στην ιστοριογραφία γίνεται επίσης λόγος για τα πλούσια πνευματικά του χαρίσματα, την αρετή, την ευγένεια, την ευφυία και την ευσέβεια, την ταπεινότητα και την ανιδιοτελή προσφορά των ιατρικών του υπηρεσιών σε δυσπραγούντες συμπολίτες του. Φιλομαθής και φιλόμουσος, ο Καποδίστριας εντυπωσιάζει με την παρουσία του σε φιλολογικούς κύκλους της εποχής και τις προσωπικές του επαφές με ποιητές διεθνούς εμβέλειας. Εραστής τόσο των θετικών επιστημών όσο και της νομικής, της φιλοσοφίας και των τεχνών, αποτελεί ένα σύγχρονο πρότυπο καθολικού και οικουμενικού ανθρώπου, που στη λαϊκή αντίληψη και τη λογοτεχνική δημιουργία έλαβε υπερβατικό και μυθικό χαρακτήρα.

Αξίζει στο σημείο αυτό να επισημάνουμε και την ιδιαίτερη σχέση του με την Κύπρο. Η μητέρα του Αδαμαντίνη, το γένος Γονέμη, καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια Κυπρίων της βενετοκρατούμενης Κύπρου. Μετά από την άλωση του νησιού από τους Οθωμανούς η οικογένεια Γονέμη κατέφυγε στην ενετική Κρήτη, για να προσφυγοποιηθεί εκ νέου και να εγκατασταθεί πλέον μόνιμα στην Κέρκυρα, μετά την κατάληψη του νησιού από τους Τούρκους το 1699. Μέλη της οικογένειας Γονέμη ανέλαβαν επιπλέον σημαντική εθνική δράση για την απελευθέρωση της Κύπρου από τον οθωμανικό ζυγό. Η σεβαστή και ευγενική μορφή της Διαμαντίνης, όπως τη σκιαγραφεί ο ίδιος ο Καποδίστριας, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ανατροφή του νεαρού Ιωάννη και εμφύσησε σε αυτόν τις αρετές της ευλάβειας και του ελληνορθόδοξου ήθους.

Ο ίδιος ο Καποδίστριας ενέταξε στο κυβερνητικό του δυναμικό επιφανείς Κυπρίους, όπως οι Χαράλαμπος Μάλης, Δημήτριος Φραγκούδης και Δημήτριος Οικονομίδης. Συμπεριέλαβε δε ενώπιον του Βρετανού Υφυπουργού ΑποικιώνΟυίλλμοτ Χόρτον και την Κύπρο στις διεκδικήσεις του για τα γεωγραφικά όρια της Ελλάδας, μαζί με τη Σμύρνη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο, την Κρήτη και τη Θεσσαλία. «Τα όρια ταύτα», σημείωνε, «από το 1821 καθορίζονται υπό του αίματος του εκχυθέντος εις τα σφαγεία των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών και του Μεσολογγίου».Η άτεγκτη ωστόσο στάση των μεγάλων δυνάμεων υποχρέωσε τον Κυβερνήτη να μην ανταποκριθεί άμεσα στα αιτήματα των Κυπρίων για ένωση με τον εθνικό κορμό, ενώ ο αδόκητος θάνατός του έδωσε οριστικό τέλος στον ευρύτατο ορίζοντα των εθνικών προσδοκιών του.

Φίλες και φίλοι,

Το έργο και η πολυσχιδής δράση του Καποδίστρια θέτουν ωστόσο ακόμα πολυδιάστατα ερωτήματα, χρήσιμα, διδακτικά και επίκαιρα για τον διπλωμάτη και τον πολιτικό του σήμερα, εν είδει απολογισμού, αλλά και χάραξης οραμάτων και πολιτικών για το μέλλον. Όπως ο ίδιος έγραφε λίγες μέρες πριν από τη δολοφονία του, με μια ισχυρή ίσως προαίσθηση του επερχόμενου τέλους: «Έρχεται όμως ο καιρός που οι άνθρωποι θα κρίνονται όχι για όσα είπαν ή έγραψαν για τις πράξεις τους, αλλά για όσα μαρτυρούν οι ίδιες οι πράξεις τους».

Και εμείς έχουμε σήμερα την τύχη να εξετάσουμε τα έργα του μέσα από τον φακό διαπρεπών ακαδημαϊκών, ιστορικών και διπλωματών, οι οποίοι μετέχουν απόψε με πρωτότυπες εισηγήσεις. Είμαι σίγουρη πως θα φωτίσουν για μας πτυχές της ταραγμένης διπλωματικής περιόδου στην οποία ο Ιωάννης Καποδίστριας έζησε και έδρασε και θα επιβεβαιώσουν το μέγεθος της συμβολής του στο ευρωπαϊκό και διεθνές στερέωμα.

Σας ευχαριστώ.

(ΜΒ/ΙΚ)