Ανακοινωθέντα

Η προσιτή και ικανοποιητική στέγαση αποτελεί μια παγκόσμια και ευρωπαϊκή πρόκληση.

Στην Κύπρο το πρόβλημα της στέγασης προέκυψε κατά κύριο λόγο ως επακόλουθο του υπερδανεισμού του παρελθόντος, που δεν λάμβανε υπόψη την ικανότητα αποπληρωμής του χρέους, αλλά και των μη βιώσιμων πολιτικών στέγασης που εφαρμόστηκαν στο παρελθόν.

Πρόσθετα, η αυξανόμενη ζήτηση στέγης λόγω της αύξησης των φοιτητών και η αύξηση του ενδιαφέροντος σε μισθώσεις τύπου Airbnb, «μείωσαν» το κτιριακό απόθεμα της αγοράς. Παράλληλα, δεν υπήρξε ούτε και ικανοποιητική αύξηση του κτιριακού αποθέματος για περίοδο ετών λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά και της δυσκολίας παραχώρησης δανειοδότησης εκ μέρους των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων λόγω αυστηρότερων ελέγχων που έχουν επιβληθεί.

[Με βάση στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας το οικιστικό απόθεμα ήταν (σε οικιστικές μονάδες) το 2010: 421.000, 2012: 437.000, 2014: 444.000, 2016: 449.000, 2017: 452.000, ενώ οι νέες κατοικίες που συμπληρώθηκαν ήταν για το 2010: 13.434, 2012: 6.565, 2014: 2.718 2016: 2.570 κ 2017: 2.993. Ο αριθμός οικιστικών μονάδων που θα παραχθούν με άδειες οικοδομής που εξασφαλίστηκαν είναι για άδειες του 2014: 2.855, του 2016: 3.649, του 2017: 4.939 κ του 2018: 6.201. Επομένως, διαφαίνεται ότι η παραγωγή κατοικιών μειώθηκε σταδιακά από το 2010 μέχρι και το 2016 και από το 2018 εκδίδονται πολύ περισσότερες άδειες για τη δημιουργία περισσότερων μονάδων για ενίσχυση του αποθέματος σε οικιστικές μονάδες. Νοείται ότι, το αποτέλεσμα αυτής της αύξησης θα διαφανεί τα αμέσως επόμενα χρόνια].

Επίσης, έγιναν και σημαντικά λάθη στον πολεοδομικό σχεδιασμό στο παρελθόν. Δεν χρησιμοποιήθηκαν σύγχρονα πολεοδομικά εργαλεία στον σχεδιασμό, αλλά ενδεχομένως ικανοποιήθηκαν πρόσκαιρες πιέσεις για συνεχείς επεκτάσεις οικιστικών περιοχών, που ουσιαστικά όχι μόνο δεν έλυσαν διαρθρωτικά το θέμα της στέγασης του πληθυσμού, αλλά συνέτειναν και στη δημιουργία σοβαρών προβλημάτων.

Τα στεγαστικά σχέδια τα οποία εφαρμόζονταν δεν είχαν συγκεκριμένη στόχευση και εναρμόνιση με άλλες πολιτικές και ως αποτέλεσμα σημαντικοί κρατικοί πόροι είχαν περιορισμένη αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα, χωρίς να επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Εν τη απουσία ορθών δημόσιων πολιτικών αλλά και κατάλληλων συστημάτων ελέγχου τα προβλήματα που μπορούν να δημιουργηθούν είναι μεγάλα. Προβλήματα κοινωνικά, περιβαλλοντικά, προβλήματα δημόσιων συγκοινωνιών, ακρωτηριασμένες προοπτικές ανάπτυξης.

Το σύστημα όμως όντως οφείλει να ισορροπήσει μεταξύ μιας βιώσιμης μακροπρόθεσμης πολιτικής και τους σοβαρούς ελέγχους που αυτή η πολιτική συνεπάγεται, και όντως περιττών γραφειοκρατικών διαδικασιών. Παίρνει ακόμη περισσότερο χρόνο να φέρει το ποθητό για την οικονομία και κοινωνία αποτέλεσμα, έστω και αν είναι καλά σχεδιασμένο. Αν δεν είναι καλά σχεδιασμένο, απλά επιτείνει τα προβλήματα και τις στρεβλώσεις, περιορίζοντας την ευχέρεια της πολιτικής ηγεσίας να το αλλάξει. Αυτό κάποτε είναι η δύναμη του συστήματος να αποτρέψει λανθασμένες, μη καλά μελετημένες πολιτικές που ενδεχομένως να δημιουργούνται λόγω πιέσεων και παρουσιάζεται από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές ως «γραφειοκρατία». Κάποιες άλλες φορές όμως, οδηγεί στην αδυναμία του συστήματος να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, όταν τα δεδομένα, -πληθυσμιακά, κοινωνικά, ή άλλα- αλλάζουν ραγδαία.

Είναι γι’ αυτό ακριβώς το λόγο που στις πλείστες ανεπτυγμένες χώρες χρησιμοποιούνται και πιο «ευέλικτες» προσεγγίσεις, ειδικά σε περιόδους που λόγω της απότομης αλλαγής των δεδομένων χρειάζονται πιο «γρήγορες» ή ευέλικτες ρυθμίσεις. Στην Κύπρο αυτές οι πιο γρήγορες ρυθμίσεις υπό τη μορφή των «εντολών Υπουργού» ή «Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου» χρησιμοποιήθηκαν τον καιρό της κρίσης και έφεραν αποτέλεσμα.

Σε ότι αφορά στη διευκόλυνση των επενδύσεων το Υπουργείο προχώρησε με την ετοιμασία του Επενδυτικού Νόμου, που μεταξύ άλλων προνοεί για τη Δημιουργία της Διαχείρισης Στρατηγικών Επενδύσεων στο Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, καθώς και λειτουργία υπηρεσίας μιας στάσης για επενδυτές. Με τη νέα νομοθεσία θεσπίζονται γρήγορες διαδικασίες με αυστηρά χρονικά πλαίσια για την ολοκλήρωση της διαδικασίας αδειοδότησης της μεγάλης επένδυσης (μέγιστος χρόνος έκδοσης αδειών εντός 1 χρόνου).

Προσιτή Στέγαση και Νέο Πλαίσιο Στεγαστικής Πολιτικής

Προσιτή στέγαση, με βάση τη διεθνή πρακτική, σημαίνει ότι το νοικοκυριό δεν πρέπει να ξοδεύει περισσότερο από το 30% του ακαθάριστου εισοδήματός του για σκοπούς στέγασης. Επομένως, η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε ως κράτος και ως κοινωνία, είναι η αυξημένη ζήτηση οικιστικών μονάδων οι οποίες να είναι οικονομικά προσιτές.

Παρόλο, που με βάση τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (για το 2017) η Κύπρος συγκρίνεται ευνοϊκά σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς το ποσοστό του πληθυσμού που καταβάλλει περισσότερο από το 30% των εισοδημάτων του για στέγαση είναι μόλις 2,8% του πληθυσμού στην Κύπρο μετά τη Μάλτα (1,4%), ενώ ο μέσος όρος των 28 της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 10,4%, το Υπουργείο προχώρησε σε σχεδιασμό μέτρων που τέθηκαν σε εφαρμογή τον Ιούλιο 2019. 

Μέσω του νέου πλαισίου στεγαστικής πολιτικής αποσκοπούμε, αφενός στην αύξηση προσφοράς οικιστικών μονάδων για προσιτή στέγαση, και αφετέρου σε στοχευμένη διάθεση κρατικών πόρων σε ομάδες πληθυσμού και περιοχές στόχου για απόκτηση στέγης, με αποτελεσματικότερο και αποδοτικότερο τρόπο, υιοθετώντας απλουστευμένες διαδικασίες. Προσπάθειά μας είναι η δημιουργία συνθηκών παραγωγής προσιτής κατοικίας και δημιουργίας ικανοποιητικού αριθμού οικιστικών μονάδων.

Το Υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με διάφορους εμπλεκόμενους φορείς, όπως ο Κυπριακός Οργανισμός Αναπτύξεως Γης  (ΚΟΑΓ), το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου (ΕΤΕΚ), οι Τοπικές Αρχές, ο Οργανισμός Χρηματοδοτήσεως Στέγης, η Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων (ΠΕΠ), έχει διαμορφώσει επτά πολιτικούς πυλώνες, οι οποίοι εφαρμόζονται μέσα από μέτρα και δράσεις, από τον Ιούλιο, τα οποία θα αναλυθούν σε λεπτομέρεια και στη συνέχεια του συνεδρίου.

Συγκεκριμένα, ως Υπουργείο Εσωτερικών έχουμε προχωρήσει σε:

1. Εισαγωγή Πολεοδομικών Κινήτρων και Εργαλείων για παραγωγή προσιτής κατοικίας και δημιουργία αγοράς προσιτού ενοικίου
2. Εισαγωγή Νέων Απλοποιημένων και Στοχευμένων Στεγαστικών Σχεδίων (σε ορεινές και ακριτικές περιοχές και Παγκύπρια, χωρίς γεωγραφική κάλυψη αναθεώρηση των κριτηρίων παραχώρησης στεγαστικής βοήθειας σε εκτοπισθέντες)
3. Νέο Πρόγραμμα Δημιουργίας Οικιστικών Μονάδων από ΚΟΑΓ
4. Διαφοροποίηση Ρόλου του ΚΟΑΓ
5. Επιδότηση του ενοικίου σε εκτοπισθέντες (αυξήθηκε για να συνάδει με τις   διακυμάνσεις της αγοράς ενοικίου)
6. Συντήρηση/επιδιόρθωση προσφυγικών οικισμών & συνοικισμών αυτοστέγασης (καλύτερος προγραμματισμός από το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως)
7. Συνεργασία με Τοπικές Αρχές

Κίνητρα για προσιτή κατοικία και δημιουργία αγοράς προσιτού ενοικίου

Αυτό το πολεοδομικό εργαλείο που ουσιαστικά συνεπάγεται κρατική παρέμβαση μέσω του κανονιστικού ρόλου της Κυβέρνησης, λειτουργεί ως κίνητρο για την ίδια την αγορά με σκοπό να ανταποκριθεί στις κοινωνικές ανάγκες, και είναι αυτό που χρησιμοποιούμε για την ανάγκη δημιουργίας αγοράς προσιτής στέγης.

Έχουμε ανακοινώσει τρία τέτοια πολεοδομικά κίνητρα/εργαλεία με σκοπό την κινητοποίηση επενδύσεων στην αγορά στέγης, μέσω της δημιουργίας ελκυστικών συνθηκών για προσέλκυση του ενδιαφέροντος του ευρύτερου δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην παραγωγή οικονομικά προσιτών οικιστικών μονάδων, τα οποία  συνδιαμορφώθηκαν και συμφωνήθηκαν  κατόπιν εκτενούς διαβούλευσης με το ΕΤΕΚ. Πιστεύω ότι τα εν λόγω κίνητρα θα καταστούν αποτελεσματικά, βελτιώνοντας όμως και το πολεοδομικό τοπίο, τον πολεοδομικό σχεδιασμό.  Νοείται βέβαια ότι τέτοιας μορφής κίνητρα χρειάζονται χρόνο για να έχουν επίπτωση στην κτηματική αγορά. Θέσαμε σε εφαρμογή όλα τα πολεοδομικά μέτρα από τον Ιούλιο και έχει ήδη δημιουργηθεί από τον ΚΟΑΓ το μητρώο των δικαιούχων προσιτής κατοικίας, ανά Επαρχία. Αναμένεται τώρα από τον ιδιωτικό τομέα, τις τοπικές Αρχές και άλλους φορείς να ανταποκριθούν στα κίνητρα.

Διαφοροποίηση Ρόλου ΚΟΑΓ και Νέο Πρόγραμμα Δημιουργίας Οικιστικών Μονάδων

Με βάση Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερ. 23.01.2019 ο ΚΟΑΓ ανάλαβε ένα νέο ρόλο ως Φορέας Διαχείρισης για σκοπούς διαχείρισης των πολεοδομικών κινήτρων και εργαλείων που προαναφέρθηκαν. Έχει δημιουργήσει το μητρώο δικαιούχων, καθώς μέχρι στιγμής έχουν ληφθεί αιτήσεις από τον ΚΟΑΓ για ένταξη στο Μητρώο Δικαιούχων προσιτής κατοικίας πέραν των 200.

Ο ΚΟΑΓ προχωρεί και με το Νέο Πρόγραμμα Δημιουργίας Οικιστικών Μονάδων και αναμένεται ότι θα διατεθούν στην αγορά 180 μονάδες, η ολοκλήρωση των οποίων θα γίνει σε στάδια μέχρι το 2023. Η παραγωγή των οικιστικών μονάδων γίνεται πλέον με απλοποιημένη διαδικασία για άμεση εξασφάλιση και διάθεση των μονάδων.

Στεγαστικά Σχέδια

Έχουν εισαχθεί νέα απλουστευμένα και στοχευμένα στεγαστικά σχέδια παροχής οικονομικής ενίσχυσης για απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας για μόνιμη ιδιοκατοίκηση. Αφορούν σε ορεινές περιοχές (110 κοινότητες με υψόμετρο άνω των 600 μ.), σε ακριτικές περιοχές (περιοχές κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής στους Δήμους Λευκωσίας και Αγίου Δομετίου και σε 18 Κοινότητες και Δήμους που γειτνιάζουν με την Γραμμή Αντιπαράθεσης). Προωθείται ενιαία στεγαστική πολιτική σε ότι αφορά στην οικονομική ενίσχυση από το κράτος για απόκτηση κατοικίας και ως εκ τούτου, αναθεωρήθηκαν και τα κριτήρια παροχής στεγαστικής βοήθειας στους πρόσφυγες και παραχωρείται αυξημένο ποσό ενίσχυσης με βάση νέα διευρυμένα εισοδηματικά κριτήρια, στο ύψος που ισχύει και για τα νέα στεγαστικά σχέδια.

Από την 1η Ιουλίου 2019 που εφαρμόζονται τα Νέα Στεγαστικά Σχέδια έχουμε λάβει: για τις Ακριτικές περιοχές 44 προτάσεις ύψους €1,4εκ, από τις οποίες εγκρίθηκαν 17 για ποσό €555.000 περίπου, και για τις Ορεινές περιοχές λήφθηκαν 8 προτάσεις ύψους €235.000, από τις οποίες εγκρίθηκαν 2 για ποσό €70.000. Σημειώνεται ότι απαιτείται χρόνος για να ανταποκριθούν οι ιδιώτες σε αυτή την 1η προκήρυξη, αφού πρέπει να εντοπίσουν την κατοικία που τους ενδιαφέρει ή και να εξασφαλίσουν τις απαιτούμενες άδειες σε περίπτωση ανέγερσης, να προβούν και ολοκληρώσουν διαπραγματεύσεις για αγορά/ανέγερση και να εξασφαλίσουν επίσης τεκμηρίωση για ικανοποιητικούς ίδιους πόρους, ώστε η αίτησή τους να είναι ολοκληρωμένη.

Για τα Σχέδια που εφαρμόζονται από την Υπηρεσία Μέριμνας και Αποκατάστασης Εκτοπισθέντων, σημειώνεται ότι σε τρεις μήνες εξεταστήκαν 1.268 υποθέσεις και εγκρίθηκαν €27,4 εκ..

Η βασική διαφορά από τα κριτήρια που ίσχυαν στο παρελθόν είναι ότι αιτήσεις γίνονται δεκτές μόνο από πρόσωπα που αποδεδειγμένα διαθέτουν ικανοποιητικούς πόρους για απόκτηση κατοικίας και είναι σε θέση να αξιοποιήσουν την οικονομική βοήθεια που θα τους δοθεί για απόκτηση στέγης.

Συνεργασία με Τοπικές Αρχές

Το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην εφαρμογή νέων προγραμμάτων στέγασης για στοχευμένες ομάδες από τις Τοπικές Αρχές με την αξιοποίηση των πολεοδομικών κινήτρων και εργαλείων για παραγωγή προσιτής κατοικίας με προκαθορισμένες τεχνικές προδιαγραφές προσιτών οικιστικών μονάδων και δυνατότητα για μειωμένα εμβαδά, μέσω αξιοποίησης διαθέσιμης γης.

Είμαστε στη διάθεση τόσο των τοπικών Αρχών, αλλά και όλων των ενδιαφερόμενων φορέων και επενδυτών για συνεργασία.

Τέλος, να σημειώσω ότι τα μέτρα που τέθηκαν σε εφαρμογή, παρακολουθούνται και αξιολογούνται και όπου χρειαστεί θα τύχουν αναθεώρησης, ώστε να έχουμε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.  

Σας ευχαριστώ.

(ΑΧ/ΣΧ)