Cookies management by TermsFeed Cookie Consent
Τελευταίες Ειδήσεις

Ανακοινωθέντα

28-02-2020 15:43

Μελισσάκι: Το φυτό του Μάρτη

Το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος έχει καθιερώσει την προβολή ενός σπάνιου φυτού του τόπου μας κάθε μήνα, με στόχο τη γνωριμία του κοινού με την πλούσια χλωρίδα της Κύπρου. Από τα 141 είδη και υποείδη φυτών που απαντούν αποκλειστικά στην Κύπρο, τον Φεβρουάριο γνωρίσαμε τον Κρόκο του χάρτμαν, ενώ τον Μάρτιο σειρά έχει η ορχιδέα Οφρύς του κότσυ (Ophrys kotschyi),το ευρύτερα γνωστό ως μελισσάκι, που ανθοφορεί από τον Μάρτιο μέχρι τον Απρίλιο.   

Ανθίζουν οι ορχιδέες

Πανέμορφες αλλά ευάλωτες είναι οι ορχιδέες Ophrys kotschyiοι οποίες αρχίζουν να ανθίζουν αυτή την περίοδο στους κυπριακούς αγρούς. Πρόκειται για ένα είδος που συγκαταλέγεται στα εμβληματικά, ενδημικά φυτά του νησιού, ενώ πρόσφατα εντοπίστηκε ένα μόνο φυτό στην Τουρκία και ως εκ τούτου θεωρείται ως εγγύς ενδημικό. Έχει ευρεία εξάπλωση ιδιαίτερα στο κεντρικό, νότιο και βόρειο μέρος της Κύπρου. Στις περιοχές που βρίσκονται κάτω από τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν επιβεβαιωθεί τουλάχιστον 35 θέσεις. Απαντά σε υγρές και σκιερές θέσεις, σε φρυγανότοπους, σε θαμνώνες, σε αραιά πευκοδάση, σε όρια αγρών και λιβάδια, από υψόμετρο 0 μέχρι 900 μέτρα. 

Το όνομα του γένους Ophrys, προέρχεται από το αρχαίο «ὀφρῦς» που σημαίνει φρύδι και στηρίζεται στις τριχωτές παρυφές του χείλους του άνθους πολλών ειδών του γένους. Το  επίθετο kotschyi δόθηκε στο είδος προς τιμήν του Αυστριακού βοτανολόγου Karl Georg Theodor Kotschy (1813–1866), ο οποίος το πρωτοεντόπισε. Η κοινή ονομασία μελισσάκι οφείλεται στην ομοιότητα που έχει το άνθος με τη μέλισσα. 

Το γένος Ophrys παρουσιάζει δυο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα: Το πρώτο είναι η αναπαραγωγή του, που γίνεται μέσω της εξαπάτησης αρσενικών εντόμων. Συγκεκριμένα, τα φυτά ανέπτυξαν οπτικά, απτικά και οσφρητικά ερεθίσματα με τα οποία παρασύρουν τα αρσενικά έντομα σε ψευδοσυνουσία και με τον τρόπο αυτό μεταφέρουν γύρη από το ένα φυτό στο άλλο. Το δεύτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα του γένους έχει σχέση με τη δομή του άνθους, του οποίου το κατώτερο πέταλο (χείλος) έχει διαφοροποιηθεί μορφολογικά ώστε να μοιάζει με θηλυκό και να προσελκύει έτσι τα αρσενικά έντομα να το επικονιάσουν.  Η κατασκευή, το σχήμα, το χρώμα, και το σχέδιο του χείλους, αποτελούν σημαντικά χαρακτηριστικά για την ταυτοποίηση του είδους.  Το γένος Ophrys περιλαμβάνει περίπου 200 είδη και υποείδη, με εξάπλωση στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική την Μέση Ανατολή και τις Κανάριες Νήσους. Στην Κύπρο αντιπροσωπεύεται με 16 είδη και υποείδη καθώς και αρκετά υβρίδια. 

Περιγραφή

Πολυετής, όρθια, εύρωστη πόα, ύψους 10-30 εκατοστά, με σφαιρικούς ή ωοειδείς κονδύλους. Φύλλα 3-6, ελλειπτικά έως λογχοειδή, 4-8 x 1,5-2,5 εκατοστά, τα περισσότερα σε ρόδακα. Ταξιανθία με 3-10 άνθη, σε σπειροειδή διάταξη στην κορυφή του βλαστού. Σέπαλα 3, πράσινα ή ελαφρώς ρόδινα. Πέταλα 3, τα δύο πλευρικά ελαιοπράσινα με κοκκινωπή απόχρωση. Χείλος ελλειπτικό έως στενά ωοειδές, μήκους 12-15 χιλιοστά, σκοτεινοπορφυρό, καστανό ή βαθύ πορφυροϊδές, βελούδινο. Ανθίζει από Μάρτιο μέχρι Απρίλιο και καρποφορεί τον Μάιο. 

Καθεστώς Διατήρησης και απειλές

Παρά το γεγονός ότι το είδος έχει ευρεία εξάπλωση, απαντά συνήθως σε μικρές ομάδες των 10-50 φυτών και σπάνια σε αποικίες μεγαλύτερες των 100 φυτών. Ο συνολικός πληθυσμός του στις περιοχές κάτω από τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι γύρω στις 3000 φυτά, ωστόσο ο πληθυσμός παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις ανά έτος, ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες. 

Επειδή οι περισσότεροι υποπληθυσμοί του είδους απαντούν σε χαμηλά υψόμετρα, σε περιοχές με έντονες ανθρωπογενείς επιδράσεις, ο πληθυσμός φθίνει και σε μερικές θέσεις κοντά σε αστικά κέντρα έχει καταστραφεί ή υποβαθμιστεί. Οι κυριότερες απειλές για το είδος είναι η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη, η κατασκευή δρόμων, οι εκχερσώσεις για διάφορους σκοπούς και η αδυναμία εγγενούς αναπαραγωγής του είδους. 

Το είδος Ophryskotschyiπεριλαμβάνεται στα παραρτήματα II & IV της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ), αυτό συνεπάγεται  ότι για τη διατήρηση του απαιτείται καθορισμός Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Περιοχές Natura 2000). Επιπρόσθετα, περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου, όπου χαρακτηρίζεται ως Εύτρωτο (Vulnerable). Στο πλαίσιο της προστασίας του είδους έχουν ενταχθεί πέντε περιοχές στο Δίκτυο Natura 2000, οι σημαντικότερες από τις οποίες είναι η Περιοχή Μιτσερού-Αγροκηπιάς (CY2000003) και η περιοχή Μάμμαρη-Δένεια (CY2000001).

(ΜΑΚ)