Ανακοινωθέντα

Είναι με μεγάλη χαρά κι ακόμα μεγαλύτερη τιμή που δέχτηκα την πρόταση της οργανωτικής επιτροπής και την οποία ευχαριστώ θερμά, για την εισαγωγική ομιλία στο σπουδαίο σημερινό συναπάντημα.

Το σημαντικό και επιβεβλημένο σημερινό έργο καταγράφεται μέσα από το πρόγραμμα των παρουσιάσεων και την σπουδαία θεματολογία από ισάξιας ποιότητας εισηγητές.

To συνέδριο οργανώνεται για πρώτη φορά στο νησί μας, από το Κέντρο Αριστείας CERIDES του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου το οποίο και θα ήθελα να συγχαρώ και να ευχηθώ όπως τέτοιες, ουσιαστικές προσπάθειες καταστούν θεσμός. Δράττομαι της ευκαιρίας να εκθειάσω το πολυδιάστατο και πλούσιο έργο που παράγεται, εστιάζοντας  ειδικότερα στα θέματα ασφάλειας και προστασίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το Κέντρο Αριστείας έχει ήδη προσελκύσει περισσότερα από 1,4 εκατομμύρια ευρώ σε προγράμματα ανταγωνιστικής χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απασχολεί αρκετούς νέους ερευνητές και συμμετέχει σε πληθώρα ευρωπαϊκών έργων συνεργασίας (Ορίζοντας 2020, Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Κύπρου, JUSTICE, ERASMUS+ κ.α). Το πλούσιο δίκτυο συνεργατών το οποίο και σήμερα δηλώνει παρόν, αποτελεί την τρανότερη απόδειξη αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης που έχει κερδίσει μέσα από πραγματικά παραγωγικές συνεργασίες με ωφέλιμα αποτελέσματα.

Βρισκόμαστε σε ένα σημείο στην ιστορία όπου η λέξη κίνδυνος είναι ίσως η πιο πολυφορεμένη αλλά και πιο επαναλαμβανόμενη λέξη της καθημερινότητας μας.

Είτε ο κίνδυνος είναι πραγματικός, είτε καλλιεργείται μέσω συγκεκριμένων διόδων προς υλοποίηση συγκεκριμένων στόχων. Και στις δύο περιπτώσεις χρήζει διαχείρισης.

Προσπαθώντας λοιπόν να εντοπίσω την κυριότερη εστία ορθολογιστικής προσέγγισης εισαγωγής στη μέρα, υπέκυψα στον πειρασμό να ανατρέξω στην ετυμολογία των λέξεων που μας απασχολούν σήμερα και αποτελούν την ουσία των συζητήσεων μας.

Διαχείριση και κίνδυνος.

Διαχείριση είναι η προσπάθεια καλύτερης οργάνωσης των διαθέσιμων πόρων (οικονομικών πόρων, ανθρώπινου δυναμικού, τεχνολογικών εργαλείων) για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.

O κίνδυνος μπορεί να ορισθεί ως ο συνδυασμός της πιθανότητας ενός γεγονότος και των συνεπειών του (ISO-IEC Guide 73). Παρόλο που δεν εντοπίζεται η ετυμολογία της λέξης εντούτοις η καθημερινή της χρήση και απόδοση είναι ικανή να μας δώσει ακριβώς το ζητούμενο:

Την ανάγκη μας να προσδιορίσουμε τη λέξη και να της δώσουμε μορφή. Να την κατηγοριοποιήσουμε και να δούμε πως και με ποιους τρόπους μπορούμε να προλάβουμε τον κίνδυνο. Κι αν δε μπορούμε να  τον προλάβουμε, να μετριάσουμε τις αρνητικές του συνέπειες μετατρέποντας τις ίσως σε θετικές.

Το ζήτημα κρίνεται ως το πλέον σημαντικό στις μέρες μας αφού καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες, ή δέκτες κινδύνων, λειτουργώντας συνήθως πυροσβεστικά και όχι προνοητικά. Η διαχείριση τους έχει να κάνει ακριβώς με την ικανότητα μας, να λειτουργούμε ως ένα καλοκουρδισμένο οικοσύστημα το οποίο καταρχήν αναγνωρίζει όλες τις δυνατότητες του, τις ελλείψεις του, όλες τις συνιστώσες πάνω στις οποίες βασίζεται, έχει πολύ καλή γνώση των αδυναμιών του, ξέρει να ελίσσεται, να συνεργάζεται, να προλαμβάνει. Εν τέλει, να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει όλους εκείνους τους αστάθμητους παράγοντες που επιβάλλουν δημιουργία σεναρίων με βασικές, βασικότερες λέξεις αυτές της εξειδίκευσης και της εκπαίδευσης.

Η κλιματική αλλαγή, οι κοινωνικοπολιτικές συνιστώσες αλλά και οι γεωπολιτικές στρατηγικές που δρουν ως ευχή και κατάρα για τον τόπο μας εκ της γενέσεως  της Κύπρου από τα βάθη της Τιθύος θάλασσας, αποτελούν το κοινωνικοπολιτικό μας πλέγμα κινδύνων.

Σε παγκόσμιο επίπεδο καθημερινά, καταγράφονται αναρίθμητες περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, προσβάλλοντας σε πολλές περιπτώσεις ολόκληρα οικοσυστήματα: ανθρώπων, φυσικού περιβάλλοντος, χλωρίδας, πανίδας. Προκαλώντας ανεπανόρθωτη ζημιά στην βιοποικιλότητα του πλανήτη – ροκανίζοντας τα θεμέλια της ύπαρξης μας – και κατ’ επέκταση στην ίδια την ποιότητα ζωής μας.

Το αίσθημα ανασφάλειας των κατοίκων του πλανήτη και ειδικότερα στον τόπο μας, ενισχύεται μέρα με τη μέρα εξαιτίας της μεγάλης μετακίνησης σημαντικών πληθυσμών από εμπόλεμες ζώνες. Το γεγονός ότι άνθρωποι κινούνται κατά χιλιάδες προς την Ευρώπη ψάχνοντας ένα καλύτερο μέλλον, αποτελεί μια τεράστια εστία κινδύνων, είτε πραγματικών είτε θεωρητικών, είτε ακόμη κινδύνων που βασίζονται σε φοβικούς παράγοντες, τους οποίους οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε.

Οι γεωπολιτικές συνιστώσες καθίστανται πιο εύθραυστες από ποτέ, αφού διαχρονικά ο τόπος μας διατηρεί πλούσια αποθεματικά φυσικών πόρων: Εν αρχή ο χαλκός, σήμερα οι υποθαλάσσιοι ενεργειακοί πόροι, διατηρούν το νησί μας στο μάτι του Κυκλώνα. Η γεωγραφική μας θέση μεταξύ τριών Ηπείρων, είναι η αντικειμενική μας πραγματικότητα εδώ και 10,000 χρόνια.

Σε αυτό το σημείο οφείλω να παρατηρήσω  ότι έχουμε ακόμα τεράστιο δρόμο να διανύσουμε κάτω από τον τίτλο των σημερινών συζητήσεων. Η συλλογική διαχείριση κινδύνων καθίσταται πιο επιβεβλημένη από ποτέ. Τονίζω ξανά τη λέξη συλλογική, και επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω τη λέξη ανησυχία.

Οφείλουμε φυσικά να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε κάνει άλματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Δεν παύουμε όμως να διατηρούμε ακόμα σωρεία ενδεχόμενων κινδύνων, να διανέμονται αλόγιστα και διάσπαρτα σε πολλές και διαφορετικές Υπηρεσίες, χωρίς να εστιάζουμε στα κίνητρα συνεργασίας και συνέργειας, χωρίς εκ των προτέρων και εκ των υστέρων συλλογική αξιολόγηση, χωρίς κοινή γραμμή δράσης και διαχείρισης προς αντιμετώπιση των κινδύνων.

Όλο το σύστημα οφείλει να δουλεύει σαν καλοκουρδισμένη μηχανή. Κανένας δε μπορεί μόνος του. Κυβέρνηση, ακαδημαϊκή κοινότητα, επιχειρήσεις και έκαστος πολίτης ξεχωριστά αλλά και συλλογικά πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε απέναντι στον κοινό μας εχθρό που δεν είναι άλλος από τον ατομισμό. Ο ανθρώπινος παράγοντας, η ασφάλεια της γνώσης, η αυτοπεποίθηση της εξειδίκευσης είναι έννοιες ικανές να δώσουν χώρο και οξυγόνο στην ομαδικότητα.

Να μπορούμε να αξιολογήσουμε ενδεχόμενους κινδύνους, να είμαστε σε θέση να τους αντιμετωπίσουμε πριν γίνουν απειλές, κι αν γίνουν, να είμαστε σε θέση μέσω σωστών επιχειρησιακών πλάνων να περιορίσουμε στο ελάχιστο τις αρνητικές συνέπειες.

Επαναλαμβάνω τη λέξη ανησυχία. Ανησυχία γιατί παρατηρούνται δυστυχώς μικρά βασίλεια τα οποία υποτιμούν τους κινδύνους με τους οποίους συναναστρέφονται κάθε μέρα, δημιουργώντας κενά. Η συσσώρευση τους προκαλεί διόγκωση κι εκείνη με την σειρά της εκτονώνεται στην κοινωνία και μας βρίσκει ανέτοιμους. Και πληγωμένους.

Εξαιτίας των πιο πάνω, η Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη έχει θέσει ψηλά τον πήχη ως προς την διαχείριση και αντιμετώπιση κινδύνων. Αναρίθμητες Υπουργικές Αποφάσεις, μελέτες, σχέδια περιπτώσεων, δημιουργούν συνθήκες ασφάλειας, συνεργασίας, πρόληψης αλλά και αντιμετώπισης κινδύνων.

Πρόσφατα το Υπουργικό Συμβούλιο όρισε Υπουργική Επιτροπή αποτελούμενη από τους Υπουργούς Εξωτερικών, Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Γεωργίας και Άμυνας με ξεκάθαρους όρους εντολής εξέτασης και αναβάθμισης όλων των σχεδίων διαχείρισης κινδύνων, την αξιολόγηση τους αλλά και την δημιουργία συνθηκών συνέργειας.

Από την Υπουργική σύνθεση γίνονται εύκολα κατανοητές και οι προτεραιότητες κινδύνων: Εξωτερικές, Περιβαλλοντικές, Νομοθετικές, Επιχειρησιακές.

Σε όλο αυτό το εύρος απαιτείται συλλογικότητα. Σχέδια δράσης τα οποία πρέπει και οφείλουν να λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία αφού σε πολλές περιπτώσεις τμήματα καλούνται να συνεργαστούν και να δώσουν λύσεις. Το κάθε ένα στο δικό του πλαίσιο ευθύνης.

Ο κίνδυνος είναι πολυμορφικός. Πολυπρόσωπος και συχνά με πολλά πλοκάμια. Ένα σύστημα που λειτουργεί με αρτιότητα, αποτελείται από πολλές ομάδες και οι ομάδες από πολλά άτομα τα οποία θα πρέπει να γνωρίζουν πολύ καλά ποια είναι η θέση, η υποχρέωση και η συμβολή τους ανά πάσα στιγμή. Ο εξειδικευμένος ρόλος και η αναγνώριση της συμβολής του καθενός δημιουργεί την ομάδα που κινητοποιεί τη διαχείριση.

Θα ήθελα να αναφερθώ σε δύο εξαιρετικά επώδυνα σε μένα γεγονότα τα οποία έζησα από κοντά σαν κάτοικος των ορεινών. Σαν παιδί του βουνού.

Δύο καταστροφικές πυρκαγιές: Σαιττάς 2007 – Σολέα 2016. Δύο πανέμορφα τμήματα του Δάσους Τροόδους έγιναν στάχτη.  Κόστος σε ανθρώπινες ζωές, ανυπολόγιστο κόστος ως προς τα οικονομικά του περιβάλλοντος, τεράστια απώλεια φυσικού χώρου, αύξηση της θερμοκρασίας του βουνού, αποκαρδιωτικό τοπίο.

Και στις δύο περιπτώσεις τόσο τα κυβερνητικά Τμήματα όσο και οι εθελοντές που πάλεψαν με την ψυχή τους να νικήσουν το κακό, έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό. Λειτούργησαν πέραν των δυνατοτήτων τους καταθέτοντας τεράστια ψυχικά αποθέματα για περιορισμό και τελική κατάσβεση της τεράστιας εκείνης απειλής.

Όμως δεν ήταν αρκετό. Από όλο αυτό όμως μας έμειναν τα μαθήματα. Κι όλες οι ενδείξεις των κενών που έχουν παρατηρηθεί πρέπει να γίνουν οι δείκτες εκείνων που θα κτίσουν – πλέξουν – το δίκτυ ασφαλείας μας απέναντι στον όποιο νέο κίνδυνο.

Κανένας δεν περισσεύει, κανένας δεν είναι σημαντικότερος του άλλου. Ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών πρέπει να ενισχυθεί. Να τύχει εκμετάλλευσης η γνώση των ανθρώπων που ζουν και δρουν στις περιοχές τους και τις ξέρουν καλύτερα από τον καθένα. Η χαρτογράφηση σε κοινό πλαίσιο δράσης θεωρώ ότι είναι εκ των ων ουκ άνευ. Χαρτογράφηση ανθρώπινου δυναμικού, εξοπλισμού, ειδικοτήτων, σημείων εστίασης, καινοτόμων εργαλείων και μέσων. Τρόποι κοινής επίβλεψης και αξιολόγησης των δεδομένων του όποιου κινδύνου, φάσματα αρμοδιότητας, προτεραιότητα στην εξειδικευμένη γνώση μπορούν να αποτελέσουν πραγματικά το καλύτερο σενάριο διαχείρισης του όποιου κινδύνου.

Κι αυτός μας αφορά όλους. Η απειλή κινείται έναντι του συνόλου. Σε αυτό το πλαίσιο δεν χωρούν ατομικές θεωρήσεις, αλλά συλλογικές επιστημονικές προσεγγίσεις.

Θερμά συγχαρητήρια ξανά, σε όλους όσοι συνέβαλαν στην άρτια αυτή διοργάνωση.

Εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες του σημερινού συνεδρίου.

ΡΜ/ΑΧ/ΣΧ