Ανακοινωθέντα

Με μεγάλη χαρά βρίσκομαι σήμερα στην ιστορική και φιλόξενη κοινότητα του Ομόδους, με αφορμή τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μνημείων και Χώρων με θέμα το Αγροτικό Τοπίο και στο ειδικό συνέδριο που διοργανώνει το Τμήμα Αρχαιοτήτων και η Κυπριακή Επιτροπή του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Χώρων ICOMOS, με θέμα: «Το ξηρολιθικό Αγροτικό Τοπίο».

Θα ήθελα κατ’  αρχάς να ευχαριστήσω θερμά τον Πρόεδρο της Κοινότητας Ομόδους κ. Ευγένιο Μιχαήλ και τους Αιδεσιμώτατους Οικονόμους πατέρα Κωνσταντίνο και πατέρα Νεόφυτο για την φιλοξενία τους στον ωραίο αυτό χώρο του Συνεδριακού Κέντρου και στην Ιερά Μονή του Τιμίου Σταυρού, το καύχημα όχι μόνο του Ομόδους ,αλλά και της Κύπρου, με την φήμη της να ξεπερνά τα όρια της πατρίδας μας.

Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι φέτος μέσα στα πλαίσια του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Μνημείων και Χώρων, έχει επιλεγεί μία ορεινή κοινότητα της οροσειράς του Τροόδους, η οποία αποτελεί μαζί με τα γειτονικά χωριά το κέντρο των κρασοχωριών μας.  Επίσης, πρέπει να συγχαρώ τους διοργανωτές, το Τμήμα Αρχαιοτήτων και την Κυπριακή Επιτροπή του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Χώρων (ICOMOS), αλλά και τους υποστηρικτές της εκδήλωσης, το Κοινοτικό Συμβούλιο και την Κυπριακή Εθνική Επιτροπή UNESCO για την προβολή της σημαντικής πολιτιστικής κληρονομιάς των ξηρολιθιών, οι οποίες μάλιστα έχουν πρόσφατα συμπεριληφθεί στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η ξερολιθιά είναι μία από τις χαρακτηριστικές ανθρώπινες επεμβάσεις που συνθέτουν τη φυσιογνωμία του κυπριακού ορεινού τοπίου.  Είναι  άρρηκτα συνδεδεμένες με την προσπάθεια του Κύπριου αγρότη να δαμάσει τα βουνά για να κερδίσει καλλιεργήσιμο χώρο για τα δέντρα και τα αμπέλια του.  Οι ξερολιθιές είναι μία κοινή πολιτιστική κληρονομιά ολόκληρης της Μεσογείου, αφού τις συναντάμε σε πολλές χώρες και, ιδιαίτερα, στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου.

Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια με τη μάστιγα της αστυφιλίας, την εισβολή των μηχανημάτων, τη σταδιακή εγκατάλειψη των παραδοσιακών τρόπων καλλιέργειας, οι ταπεινές αυτές κατασκευές των ξερολιθιών, έργα ανθρώπινων μόχθων αιώνων, άρχισαν να δέχονται τη φθορά και πολλές φορές την καταστροφή και την ανθρώπινη περιφρόνηση και υποτίμηση.  Χωρίς υπερβολή, αυτές οι ταπεινές δόμες, οι οποίες δημιούργησαν καλλιεργήσιμο έδαφος στα βουνά μας έθρεψαν γενεές γενεών Κυπρίων.

Γι’  αυτό το λόγο πρέπει να ανατραπεί αυτή η πορεία φθοράς και καταστροφής γιατί χωρίς τις ξερολιθιές το Τρόοδος θα χάσει ένα σημαντικό μέρος της ταυτότητας και του χαρακτήρα του

Το πιο σημαντικό βήμα αυτής της πορείας ήταν η αναγνώριση της ύπαρξης και της σημασίας τους, που οδήγησε και στην αναγκαιότητα για τη διάσωση και διατήρησή τους.  Το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως ξεκίνησε αυτή την προσπάθεια κηρύσσοντας πολλές ξηρολιθικές κατασκευές ως διατηρητέες.  Η μεγάλη όμως νίκη ήταν η συμπερίληψή τους στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της ΄Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.  Για την επιτυχία αυτή συγχαίρω όλους τους συντελεστές, Οργανώσεις και Τμήματα, και ιδιαίτερα την Κυπριακή Εθνική Επιτροπή της UNESCO για την αποτελεσματική και άρτια ετοιμασία και παρουσίαση του φακέλου «ξερολιθιές», που εξασφάλισε στις ξερολιθιές της Κύπρου μια θέση στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά.  Είναι μια σημαντική συνεισφορά στην προσπάθεια για τη διάσωση των ξηρολιθικών κατασκευών, αλλά η πιο σωτήρια αλλαγή θα γίνει όταν το χέρι του ανθρώπου απλωθεί και πάλι πονετικά πάνω στη γη όταν ποθήσουμε πραγματικά να δούμε τις πλαγιές να ξαναγεμίζουν με καλλιέργειες, και όχι απαραίτητα τις παραδοσιακές.  Στον αιώνα της αλλαγής πρέπει να είμαστε ευέλικτοι και ελαστικοί, ευφάνταστοι και εφευρετικοί, γιατί η επιβίωση σημαίνει προσαρμογή και εξέλιξη.

Συγχαρητήρια, λοιπόν, σε όλους όσοι συνέτειναν στην αναγνώριση και προστασία των ξηρολιθικών κατασκευών, Τμήματα, φορείς και εμπειρογνώμονες.  Άφησα τελευταίους εσάς, τους παραγωγούς και γεωργούς, που συνεχίζετε να καλλιεργείτε τα αμπέλια και τα δέντρα σας πάνω στις πλαγιές του τόπου σας, και εσάς τους τεχνίτες που κρατάτε τις δόμες όρθιες σε αυτό τον τόπο.  Χωρίς εσάς δεν θα υπήρχαν.  Μην τις αφήσετε, μην τις αντικαταστήσετε με άλλες, πιο εύκολες κατασκευές.  Η πανάρχαια τέχνη της ξερολιθιάς έχει ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας μας, ανήκει στην ανθρωπότητα, και εσείς οι καλλιεργητές και οι τεχνίτες είστε η μεγαλύτερη ελπίδα για την διατήρησή της και την επιστροφή της στο γεωργικό τοπίο.

(ΔΚ)