Ανακοινωθέντα

Τιμούμε σήμερα, εδώ στην ηρωοτόκο κοινότητα Παλαιομετόχου, τους απαγχονισθέντες ήρωες της ΕΟΚΑ Μιχαήλ Κουτσόφτα, Ανδρέα Παναγίδη και Στέλιο Μαυρομάτη, που με πίστη απόλυτη στην ιδέα της ελευθερίας συμμετείχαν στον μεγαλειώδη εκείνο αγώνα ενάντια στη σιδερόφρακτη βρετανική αυτοκρατορία. Ήταν 21 Σεπτεμβρίου 1956 που τα ωραία παλικάρια ανέβηκαν περήφανα στο ικρίωμα της ντροπής ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο και μπαίνοντας στον θάνατο από την πόρτα που μπαίνουν οι ολόρθοι άνθρωποι, όπως λέει ο ποιητής. Το φταίξιμό τους ήταν ότι, από αγάπη για την πατρίδα, δεν κάμφθηκαν μπροστά στα φοβερά και δε λιποτάκτησαν μπροστά στον κίνδυνο, για να έχουμε εμείς λεύτερο τον γαλάζιο ουρανό μας, λεύτερη τη γη μας, να τη δρασκελούμε σαν αφέντες και όχι σαν δούλοι.

Επιλέγοντας την αθανασία και την ελληνική αξιοπρέπεια, οι ήρωές μας κατέκτησαν σημαντική θέση στο εικονοστάσι των ηρώων της φυλής μας και έγιναν πρότυπο για τα παιδιά, τα εγγόνια μας και τις γενιές που θα έρθουν, διδάσκοντας σε όλους μας πως η ελευθερία κερδίζεται με αγώνες. Και οι τρεις ήταν άνθρωποι απλοί και ταπεινοί, καλοί Έλληνες και ευσεβείς χριστιανοί. Ο Μιχαήλ Κουτσόφτας, νυμφευμένος με την Ευγενία, και ο αδελφικός φίλος του Ανδρέας Παναγίδης, νυμφευμένος με τη Γιαννούλα και πατέρας τριών παιδιών, και οι δυο από το Παλαιομέτοχο, μπήκαν από νωρίς στη βιοπάλη και ακολούθησαν κοινή πορεία μέχρι την αγχόνη. Σε αυτούς καθοδόν προστέθηκε ο Στέλιος Μαυρομάτης, από τον Λάρνακα Λαπήθου, απόφοιτος της Εμπορικής Σχολής Σαμουήλ στη Λευκωσία, με πολυσχιδή δράση.

Οι Κουτσόφτας και Παναγίδης είχαν ενταχθεί στην ΕΟΚΑ από πολύ νωρίς και αρχικά προκαλούσαν υψώνοντας την ελληνική σημαία σε δέντρα κοντά στην εκκλησία του χωριού, την οποία οι  Άγγλοι κατέβαζαν, αυτοί ύψωναν άλλη ξανά και ξανά, μέχρι που οι δυνάστες έκοψαν τα δέντρα. Τότε οι ήρωές μας προσπάθησαν επίμονα να πείσουν τους ομαδάρχες τους να τους αναθέσουν πιο μάχιμο ρόλο. Μετά τον απαγχονισμό των Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, πήραν την απόφασή τους και έφυγαν από το σπίτι. Στις 16 Μαΐου 1956, παρόλο που ήταν στρατιωτικά ανεκπαίδευτοι, επιτέθηκαν, μαζί με τον νεαρό Παρασκευά Χοιροπούλη, με ελαφρά όπλα εναντίον της φρουράς του αεροδρομίου Λευκωσίας και σκότωσαν έναν Άγγλο σμηνία της αγγλικής αεροπορίας. Συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν οι μεν Κουτσόφτας και Παναγίδης σε θάνατο, ο δε Χοιροπούλης σε ισόβια φυλάκιση λόγω του νεαρού της ηλικίας του. Κατά την ανάγνωση της απόφασης του δικαστηρίου οι τρεις αγωνιστές όχι μόνο δεν πτοήθηκαν, αλλά αντίθετα επέδειξαν υπέρμετρο θάρρος και ανδρεία. Για τους Κουτσόφτα και Παναγίδη η καταδίκη τους σε θάνατο ήταν μία προσωπική νίκη, που υπερέβαινε καθετί ανθρώπινο και άγγιζε το υπερκόσμιο, το θείο.

Ο Στέλιος  Μαυρομάτης, με την έναρξη του αγώνα, εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ και πήρε μέρος σε επιχείρηση δολιοφθοράς εναντίον αεροπλάνων των Άγγλων. Συνέβαλε επίσης ουσιαστικά στη συλλογή των κυνηγετικών όπλων από ιδιώτες στην περιοχή Λευκωσίας. Έδρασε ιδιαίτερα στην περιοχή των οδών Λήδρας και Ονασαγόρου, που οι Άγγλοι είχαν ονομάσει «μίλι του θανάτου». Μεταξύ των συνεργατών του στη μεταφορά και απόκρυψη οπλισμού, καθώς και στη φιλοξενία και φυγάδευση καταζητούμενων προσώπων ήταν ο ξάδελφός του Ευαγόρας Παλληκαρίδης, οι γονείς και τα αδέλφια του. Σε μια ανεπιτυχή επίθεση που διενήργησε με δύο συναγωνιστές του, στις 15 Μαρτίου 1956, εναντίον ενός Άγγλου σμηνία και ενός αεροπόρου της ΡΑΦ στον Άγιο Δομέτιο Λευκωσίας, ο Μαυρομάτης ανακόπηκε, κατά την αποχώρηση της ομάδας, από Άγγλο κάτοικο της περιοχής και συνελήφθη. Καταδικάστηκε σε θάνατο και κλείστηκε στις Κεντρικές Φυλακές, αφού βασανίστηκε φρικτά. 

Τον άφθαστο πατριωτισμό, τη μεγαλοψυχία και το αξιοζήλευτο θάρρος με το οποίο αντιμετώπισαν οι τρεις εκτελεσθέντες την αγχόνη μαρτυρούν οι επιστολές που έστελναν από τις Κεντρικές Φυλακές στους δικούς τους, οι οποίες αποτελούν μνημεία πατριωτικής έξαρσης, αγάπης στην οικογένεια και βαθιάς πίστης στον Θεό παραδίδοντας ύψιστα μαθήματα και πρότυπα ήθους, αξεπέραστης φιλοπατρίας και λεβεντιάς, για να αντισταθμίζουν τα φαινόμενα της διαφθοράς, της ασυδοσίας και αξιακής κρίσης που παρατηρούνται στις μέρες μας προκαλώντας μιζέρια, απόγνωση και απελπισία.

Στην αποχαιρετιστήρια επιστολή του προς τη γυναίκα του και τα παιδιά του έγραψε ο Ανδρέας Παναγίδης: «Λατρευτά μου παιδιά, σας αφήνω για πάντα στην τόσο νεαρή μου ηλικία. Στα είκοσι δύο μου χρόνια πεθαίνω για χάρη μιας μεγάλης ιδέας. Σας εύχομαι, αγαπημένα μου παιδιά, να γίνετε καλοί άνθρωποι και καλοί Έλληνες Κύπριοι. Ακολουθήστε πάντα τον δρόμο της αρετής… Αλλά σας αφήνω ένα μεγάλο και τιμημένο όνομα. Κι εσύ, πολυαγαπημένη μου Γιαννούλα, σου ζητώ για τελευταία χάρη να περνάς καλά με τα παιδιά μας. Αγάπα τα θερμά, τόσο πολύ, και για μένα. Και εγώ από ψηλά θα σας στέλνω τις πιο θερμές μου ευχές.». Στον αδελφό του ο Παναγίδης έγραψε: «Περιμένουμε την ημέρα της εκτελέσεως σαν την άγια ώρα της ελευθερίας. Μάθε ακόμα ότι ο Ζάκος και οι άλλοι πέθαναν με υπερηφάνεια. Τραγουδούσαν μισή ώρα πριν να εκτελεσθούν και την ώρα της εκτελέσεως φώναζαν υπέρ της ελευθερίας».

Ο Στέλιος Μαυρομάτης σ’ ένα γράμμα στον αδελφό του Κώστα, που βρισκόταν στα κρατητήρια, στον τελευταίο του αποχαιρετισμό, τόνιζε :«Θέλω να ξέρεις πως ο αδελφός σου πεθαίνει με το χαμόγελο στα χείλη, γιατί ο Θεός τον αξίωσε να φθάσει μέχρι τέλους, χωρίς ποτέ να καμφθεί ή να λιποψυχήσει. Γι’ αυτό πρέπει να ’σαι κι εσύ περήφανος για μένα». Έγραψε επίσης σε επιστολή του: «Είμαι ευχαριστημένος, διότι μου εδόθη η ευκαιρία να γνωρίζω την ημέρα του θανάτου μου και να ετοιμαστώ πλήρως, διά να τον αντιμετωπίσω. Η μόνη μου μελαγχολική σκέψη είναι το μέλλον της οικογενείας μου…».

Ο Μιχαήλ Κουτσόφτας σε επιστολή προς τον αδελφό του ανέφερε: «Έχομε μονάχα τις ελπίδες μας στον Μεγάλο Θεό μας. Κι εσείς, αδελφέ, έχετε θάρρος και ψυχραιμία. Αν είναι να πεθάνουμε για την πατρίδα, θεία είναι η δάφνη. Μια φορά κανείς πεθαίνει». Σε γράμμα προς τη μητέρα του έγραψε ανάμεσα σε άλλα: «Οι μόνες λέξεις που μπορούν να ακούσουν απ’ τα χείλη μας οι δυνάστες είναι αυτές: Ελευθερία ή Θάνατος. Αυτές τις λέξεις τις μάθαν και αυτοί οι τοίχοι των φυλακών. Και αυτές ακόμη οι πέτρες των φυλακών το γνωρίζουν ότι είναι άδικο να κλειδώνονται αθώοι μέσα στα σίδερα με μόνη την κατηγορία ότι είναι Έλληνες της Κύπρου».

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί πως η κοινότητα Παλαιομετόχου πρόσφερε διαχρονικά σημαντικές υπηρεσίες στους αγώνες του έθνους, κατά τους οποίους έπεσαν μαχόμενα πολλά νέα παιδιά της. Το 1821 δίπλα στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη πολέμησε ο Ιωάννης Καραγιάννης. Στους βαλκανικούς πολέμους συμμετείχαν οκτώ κάτοικοι του χωριού, ανάμεσα στους οποίους ο Κώστας Χαραλάμπους, που αγνοείται από τότε. Το 1931 επαναστάτησαν για την ένωση με την Ελλάδα τα εγγόνια του Ιωάννη Καραγιάννη Γεώργιος και Λοΐζος. Πολλοί κάτοικοι του χωριού πήραν μέρος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ το 1963, κατά την τουρκανταρσία, 113 κάτοικοι έτρεξαν στην Ομορφίτα ως εθελοντές για την καταστολή της. Σε διατεταγμένη αποστολή στις 15 Ιουλίου 1974 έπεσε ο Θωμάς Κάρκα και κατά την τουρκική εισβολή οι Ανδρέας Κιτά, Αντώνης Δεσπότη, Μιχαλάκης Τσιάτταλος, Μιχαλάκης Χατζηγρηγόρης και Κώστας Ττογλαράς. Αγνοούνται οι Γεώργιος Στεργενάκης, Θεοφάνης Σίγας, Θωμάς Κουρέα και Κώστας Πέτσας. Το 1988 δολοφονήθηκε από Τούρκο στρατιώτη εν ώρα καθήκοντος στο φυλάκιό του ο Ευαγόρας Ευαγόρου και το 2002 ο Ανδρέας Μακλώκλα κτυπήθηκε από κεραυνό σε πεδίο βολής εν ώρα καθήκοντος.

Ελληνίδες και Έλληνες,

Σήμερα αναβαπτιζόμαστε στο δισκοπότηρο της ιστορίας που καθαγίασαν με τη δράση τους, περιφρονώντας τον θάνατο, οι  Μιχαήλ Κουτσόφτας, Ανδρέας Παναγίδης και Στέλιος Μαυρομάτης, αλλά και οι υπόλοιποι απαγχονισθέντες, όλοι οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ, καθώς και όλοι όσοι θυσίασαν τη ζωή τους στους αγώνες για την κυπριακή ελευθερία. Σήμερα στρέφουμε το βλέμμα προς τα Φυλακισμένα Μνήματα και προς τους τάφους όλων των ηρώων μας, για να βρούμε λίγο φως, λίγη ελπίδα, ώστε να βαδίσουμε τον δρόμο της σωτηρίας. Ας δώσουμε σε όλους την υπόσχεση πως δε θα συμβιβασθούμε και δε θα υποταχθούμε, αλλά θα αγωνισθούμε αδελφωμένοι, τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι, με την ψυχή γεμάτη με το πνεύμα της θυσίας τους, γιατί τούτη η γη περιμένει δικαίωση και λευτεριά. Αυτό θα είναι το καλύτερο μνημόσυνο για όλους.

Αιωνία ας είναι η μνήμη τους!

------------------------- 

ΕΙ