Ανακοινωθέντα

Σήμερα η σκέψη όλων μας στρέφεται πίσω στα τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου. Το μυαλό μας ταξιδεύει έντονα στο χθες. Σπάει τα συρματοπλέγματα της κατοχής και φτάνει νοερά στα αλησμόνητα χωριά και τις πόλεις μας. Στους καταπατημένους βωμούς και τις εστίες μας. Στα μαγευτικά ακρογιάλια της Κερύνειας, της Αμμοχώστου και της Μόρφου. Στα κάστρα του Πενταδακτύλου. Στα μοναστήρια των Αποστόλων Ανδρέα και Βαρνάβα, στους τόπους όπου αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν εκατοντάδες συμπατριώτες μας γράφοντας ανεξίτηλα και το δικό τους όνομα στο Πάνθεον των Αθανάτων μας. Νεκροί και αγνοούμενοι, πρόσφυγες και εγκλωβισμένοι, κατοχή πατρογονικών εδαφών, καταστροφή της θρησκευτικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς συνθέτουν το μέγεθος της τραγωδίας.

Με βαθιά συγκίνηση, ευλάβεια και σεβασμό, θυμόμαστε και αποτίνουμε τον οφειλόμενο φόρο μνήμης και τιμής σ’ αυτούς που ρίχτηκαν με αυταπάρνηση, θάρρος και γενναιότητα σε άνισους αγώνες και που έδωσαν ό,τι πολυτιμότερο είχαν, την ίδια τους τη ζωή για την προάσπιση της γενέθλιας γης και των πατρογονικών εστιών. Σε όλους αυτούς που πρόσφεραν τον εαυτό τους στο θυσιαστήριο της προάσπισης της ελευθερίας του λαού μας αντιστεκόμενοι με άδολη και πατριωτική αγάπη στην καταπίεση και τη βαρβαρότητα εισβολέων και κατακτητών.

Με αισθήματα κατάνυξης και έχοντας πλήρη επίγνωση του εθνικού μας χρέους, όπως και της ανάγκης καλλιέργειας της συλλογικής ιστορικής μας μνήμης, συγκεντρωθήκαμε σήμερα στον περικαλλή αυτό ναό για να τιμήσουμε τη μνήμη των οκτώ σφαγιασθέντων Κοντεμενιωτών από τους Τούρκους, στις 12 Ιουνίου του 1958 στο Κιόνελι, με τεράστιες τις ευθύνες και τις ανοχές και της τότε αποικιοκρατικής κυβέρνησης. 

Οι οκτώ Κοντεμενιώτες που σφαγιάστηκαν είναι οι:

Χριστόδουλος Σταύρου, 34 χρόνων, Πέτρος Σταύρου, 21 χρόνων, Ιωάννης Σταύρου, 31 χρόνων, Γεώργιος Σταύρου, 17 χρόνων, Χαράλαμπος Σταύρου, 34 χρόνων, Ευριπίδης Κυριάκου, 24 χρόνων, Κώστας Μουρρή, 34 χρόνων και Σωτήρης Χατζηβασίλη, 17 χρόνων.

Βαρύς ο φόρος αίματος. Στον ένδοξο αγώνα του 1955-‘59 είχαμε να αντιμετωπίσουμε ένα δυνάστη που όχι απλώς αρνιόταν να αναγνωρίσει στους Κυπρίους το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, αλλά που με σκοπιμότητες και ύπουλες κινήσεις και μεθοδεύσεις στο πλαίσιο της πολιτικής του διαίρει και βασίλευε, ενέπλεξε στο Κυπριακό ζήτημα την Τουρκία και τα πειθήνια εξτρεμιστικά όργανα της στην Κύπρο, καλλιεργώντας το μίσος και το διχασμό μεταξύ των δυο κοινοτήτων.

Η περίπτωση των οκτώ σφαγιασθέντων Κοντεμενιωτών είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική. Πρόκειται για ένα από τα πιο στυγερά εγκλήματα σε βάρος του Κυπριακού Ελληνισμού. Πάγωσε κυριολεκτικά τότε η Κύπρος από το άκουσμα του. Οι φονιάδες, όπως περιγράφηκε την επομένη στις εφημερίδες, ήταν «αιμοβόροι Τούρκοι φέροντες αυτόματα, πέλεκεις και άλλα δολοφονικά όργανα». Ενώ οι Κοντεμενιώτες ήταν άοπλοι που μετά τη σύλληψη τους από Άγγλους αστυνομικούς – συνολικά ήταν 30 -αφέθηκαν στα χωράφια έξω από το Κιόνελι για να επιστρέψουν πεζοί στον Κοντεμένο.

Ας δούμε όμως σε ποιες συνθήκες διαπράχθηκε το έγκλημα και ποιο ακριβώς ρόλο διαδραμάτισαν οι αποικιακές αρχές.

Στις 12 Ιουνίου 1958 όταν διαδόθηκε στον Κοντεμένο ότι στο γειτονικό χωριό Σκυλούρα, που ήταν μικτό, επικρατούσε αναβρασμός, γεννήθηκαν φόβοι ότι Τουρκοκύπριοι ετοιμάζονταν για επιθέσεις. Πολλοί Κοντεμενιώτες έσπευσαν στη Σκυλλούρα για να δουν τι συμβαίνει και αν χρειαζόταν να βοηθήσουν. Λέχθηκαν πολλά για αυτό το συμβάν. Η πραγματικότητα ήταν πως μέχρι τότε οι 500 Ελληνοκύπριοι και οι 300 Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Σκυλλούρας ζούσαν ειρηνικά χωρίς ποτέ να έρθουν σε σύγκρουση. Λίγες όμως μέρες πριν το συμβάν, οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι αντιλήφθηκαν ότι στα όρια του Τουρκοκυπριακού τομέα του χωριού είχαν τοποθετηθεί φρουροί που έλεγχαν όλες τις κινήσεις.

Το απόγευμα της 12^ης Ιουνίου, ημέρας της διάπραξης του εγκλήματος, η ένταση κορυφώθηκε όταν οι Τουρκοκύπριοι στο καφενείο τους άκουσαν να μεταδίδεται από τον ραδιοσταθμό της Άγκυρας μια εμπρηστική ομιλία του ηγέτη τους Φαζίλ Κουτσιούκ. Με φωνές άρχισαν να συγκεντρώνονται κατά μήκος της περιοχής του ελληνικού τομέα του χωριού «οπλισμένοι με μαχαίρας, πελέκεις, ράβδους και δίκρανα» σύμφωνα με τις μαρτυρίες κατοίκων της Σκυλλούρας σε υπόμνημα που ετοίμασαν λίγες μέρες αργότερα και στο οποίο προστίθεντο και τα εξής:

«Διερχόμενα αυτοκίνητα, όταν είδον τους οπλοφορούντας, αλαλάζοντας και μαινόμενους Τούρκους, ειδοποίησαν τους κατοίκους Κοντεμένου, ότι εις Σκυλλούραν επέκειτο συμπλοκή, και ότι οι Τούρκοι είχον κακάς διαθέσεις».

Παρενέβησαν βρετανικά στρατεύματα, τα οποία, με την πρόφαση ότι θα τους έπαιρναν για ανάκριση, ανάγκασαν περίπου 30 Κοντεμενιώτες να επιβιβαστούν σε στρατιωτικά φορτηγά. Είχαν, όμως, άλλα σχέδια. Αντί να τους μεταφέρουν στο χωριό τους, εντελώς αδικαιολόγητα τους ανάγκασαν να αποβιβαστούν στα χωράφια, έξω από το τουρκοκυπριακό χωριό Κιόνελι και τους είπαν να μεταβούν στο χωριό τους περπατητοί. Λίγο πιο κάτω τους είχαν στήσει ενέδρα οι Τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές.  Πανικόβλητοι οι Κοντεμενιώτες άρχισαν να τρέχουν για να σωθούν από τη σφαγή. Άλλοι τα κατάφεραν με τραύματα οι περισσότεροι και άλλοι όχι. Λίγο πιο πέρα οι Άγγλοι παρακολουθούσαν απαθείς.

Με μελανά χρώματα περιγράφηκε στις εφημερίδες το έγκλημα την επόμενη μέρα: 

«Αφού διήνυσαν περί τα δύο μίλια εντός των αγρών, διέκρινον πλήθος εξ 150 Τούρκων επιβαινόντων μοτοσυκλεττών και ποδηλάτων να τους καταδιώκουν εκ δύο κατευθύνσεων. Όταν τους περιεκύκλωσαν ήρχισαν να πυροβολούν κατ’ αυτών δι’ αυτομάτων όπλων. Όσοι ετραυματίζοντο και έπιπτον, υφίσταντο αμέσως επίθεσιν ανθρωπόμορφων τεράτων, τα οποία ηκολούθουν τους οπλοφόρους. Τα τέρατα ταύτα έφερον πελέκεις, μαχαίρας, σιδηρά όργανα και ρόπαλα που κατάφερον δι’ αυτών θανατηφόρα τραύματα διά να αποτελειώσουν το έργον των πρώτων». 

Ήταν καθαρά προμελετημένο και σχεδιασμένο το έγκλημα. Ο σάλος που προκλήθηκε εξανάγκασε τους αποικιοκράτες να συστήσουν ερευνητική επιτροπή. Οι μάρτυρες υπέδειξαν μάλιστα και εννέα Τουρκοκύπριους που ήταν μεταξύ των σφαγέων. Με τις μεθοδεύσεις των αποικιοκρατών όμως, οι δράστες απαλλάγηκαν «λόγω έλλειψης ικανοποιητικών στοιχείων».

Η κοινότητα θρήνησε και έθαψε τους νεκρούς της, αλλά συγκράτησε την οργή της και αποφεύχθηκαν χειρότερα επεισόδια. Ύστερα από λίγο καιρό οι Βρετανοί αποικιοκράτες αποκάλυψαν τις προθέσεις τους, δημοσιοποιώντας το εκβιαστικό σχέδιο Μακμίλλαν, το οποίο προνοούσε συγκαλυμμένη διχοτόμηση και συγκυριαρχία Τουρκίας, Ελλάδας και Βρετανίας επί της Κύπρου. 

Η πορεία που ακολουθήθηκε είναι γνωστή. Ο αγώνας της ΕΟΚΑ δεν είχε το ποθητό αποτέλεσμα, αλλά η Κύπρος κέρδισε την ανεξαρτησία της, την οποία όμως η Τουρκία επιχείρησε στη συνέχεια να υπονομεύσει με τις ενέργειες της ενθαρρυμένη από την ανοχή ή και την ενθάρρυνση των ξένων. Την πολεμική επιχείρηση της Τουρκίας στην Τηλλυρία και την τουρκανταρσία στα τέλη του 1963 και τις αρχές του 1964, ακολούθησε η Τουρκική εισβολή δέκα χρόνια μετά, αφού προηγήθηκε η προδοσία με το πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου 1974.

Σε αυτή την περίοδο ο Κοντεμένος πλήρωσε και πάλι βαρύ φόρο αίματος. Ένα από τα βλαστάρια της, ο Νικόλαος Φλουρέντζου, έπεσε προασπιζόμενος την Δημοκρατία. Δεκαοκτώ χρόνων τότε υπηρετούσε στο 281 Τάγμα Πεζικού το οποίο στάθμευε στην Μύρτου. Κατά την διάρκεια του πραξικοπήματος κλήθηκε μαζί με την μονάδα του να κινηθεί εναντίον των προασπιστών της Δημοκρατίας στην Πάφο. Από πληροφορίες όταν διατάχθηκε να πυροβολήσει εναντίον συμπατριωτών του, είχε την τόλμη να αρνηθεί. Για την παράτολμη, συνειδητή αντίσταση του στο έγκλημα κατά της πατρίδας του, πλήρωσε βαρύ τίμημα αυτός και η οικογένεια του.

Ένα άλλο βλαστάρι του Κοντεμένου, ο Αριστοφάνης Ανδρέου, ετοιμαζόταν να μεταβεί στην Αγγλία για σπουδές ύστερα από τη θητεία του στην Εθνική Φρουρά, ωστόσο το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή ανέτρεψαν τα σχέδιά του. Ήταν στρατιώτης της 33ης μοίρας καταδρομών και πολέμησε εναντίον των τουρκικών στρατευμάτων στον Άγιο Γεώργιο και στις ακτές της Κερύνειας. Στις παρυφές του Πενταδακτύλου, έξω από το χωριό Τέμπλος έπεσε νεκρός. Παρέμενε στον κατάλογο των αγνοουμένων για 35 χρόνια, έως ότου αναγνωρίστηκαν τα οστά του με τη μέθοδο του DΝΑ.

Άλλα δυο βλαστάρια του Κοντεμένου που πολέμησαν ηρωικά κατά των Τούρκων εισβολέων, παραμένουν ακόμα στον κατάλογο των αγνοουμένων. Είναι ο Νικόλαος Παπαχριστοδούλου, υποδεκανέας της 33ης Μοίρας Καταδρομών, ο οποίος πολέμησε τους Τούρκους εισβολείς στις ακτές της Κερύνειας, και ο Ανδρέας Κωνσταντίνου, στρατιώτης του 281 Τάγματος Πεζικού ο οποίος πολέμησε τους Τούρκους στις μάχες του 5 Μίλι, της Λαπήθου και του Καραβά.

Αγνοούμενοι επίσης είναι και δυο Κοντεμενιώτες που τον Ιούλιο του 1974 ήταν πολίτες. Πρόκειται για τον Παντελή Χατζηχριστοφόρου και τον γιο του Χριστάκη Χατζηχριστοφόρου οι οποίοι χάθηκαν στην περιοχή του Κορμακίτη Λιβερών.

Ελληνίδες, Έλληνες,

Σήμερα είμαστε όλοι εδώ για να τιμήσουμε ήρωες και μάρτυρες που πρόσφεραν τη ζωή τους στην προάσπιση της πατρίδας μας. Και όπως κάθε μνημόσυνο πεσόντων και μαρτύρων μας, δεν τελείται μόνο για την ανάπαυση της ψυχής τους, αλλά τελείται και για την ενδυνάμωση της θέλησης και της αποφασιστικότητάς μας για τη δικαίωση της θυσίας τους και της προσφοράς τους.

Διότι αλίμονο και στις σημερινές και στις επόμενες γενιές, αν αφήσουμε τη θυσία τους να παραμείνει αδικαίωτη. Αλίμονο αν αφήσουμε τον χρόνο να συνθλίψει τις μνήμες μας και να επιφέρει τη συμφιλίωση μας με την κατοχή, τον σφετερισμό των πατρογονικών μας εστιών και την καταπάτηση των δικαιωμάτων μας. Αλίμονο αν δεν εντείνουμε τις προσπάθειες για εκπλήρωση του χρέους μας έναντι αυτών που δεν δίστασαν να θυσιάσουν ό,τι πολυτιμότερο για την προάσπιση της ελευθερίας και της εδαφικής ακεραιότητας της πατρίδας μας, έναντι αυτών που ανταποκρίθηκαν στο ακέραιο στο καθήκον τους και φάνηκαν αντάξιοι του ηρωισμού και του μεγαλείου που επέδειξαν μεγάλες μορφές του ένδοξου ιστορικού μας παρελθόντος.

Μνημονεύοντας σήμερα τους νεκρούς του Κοντεμένου και προσευχόμενοι για τους αγνοουμένους της κοινότητας, ανανεώνουμε τη δέσμευση μας να εργαστούμε με ενότητα, ομοψυχία και συστράτευση, για την επίτευξη μιας βιώσιμης και λειτουργικής λύσης που θα επανενώνει την μοιρασμένη πατρίδα μας και θα τερματίζει την κατοχή. Μιας λύσης χωρίς τουρκικές εγγυήσεις και δικαιώματα επέμβασης, που θα μετατρέπει την Κύπρο σε τόπο ειρήνης, ασφάλειας, δημοκρατίας και ευημερίας για όλους ανεξαίρετα τους κατοίκους της, με όλα τα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες διασφαλισμένες, χωρίς αγωνία και αβεβαιότητα για το αύριο.

Θα συνεχίσουμε και δεν θα παύσουμε ποτέ να αγωνιζόμαστε για τη διακρίβωση και της τελευταίας περίπτωσης αγνοουμένου μας. Άλλοι 850 σχεδόν συμπατριώτες μας εξακολουθούν ακόμη να αγνοούνται, με την κατοχική δύναμη να μην επιδεικνύει τη δέουσα συνεργασία για τη διακρίβωση και της δικής τους τύχης, ως εάν οι ευθύνες που έχει μπορεί να αποκρυβούν ή να ξεχαστούν με την πάροδο του χρόνου. Δυστυχώς, ο εντοπισμός οστών στα κατεχόμενα, Ελληνοκυπρίων και Ελλαδιτών αγνοουμένων, μειώνεται δραματικά χρόνο με το χρόνο.

Προσβλέπουμε στη μέρα που θα αναγνωρισθεί και θα τιμηθεί η μεγάλη προσφορά καθώς και η ηρωική θυσία όλων των συμπατριωτών μας.

Με αυτήν την ελπίδα και με αυτή την προσδοκία αποτίουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής στους ήρωες που μνημονεύουμε σήμερα.

Στη μνήμη των ηρώων του Κοντεμένου, αλλά και στους υπερήφανους συγγενείς και τους δικούς τους ανθρώπους, υποσχόμαστε συνέχιση του αγώνα τους για τελική δικαίωση, μέσα από κοινή συστράτευση και ενότητα. Αυτή θα είναι και η καλύτερη απόδειξη της αιώνιας ευγνωμοσύνης μας προς τους ήρωες που σήμερα μνημονεύουμε, καθώς και προς τους αγνοουμένους μας που για την τύχη τους ακόμα αγωνιούμε.

Δόξα και τιμή σε όλους όσοι πότισαν με το αίμα τους το δέντρο της Κυπριακής ελευθερίας.

Δόξα και τιμή στους ήρωες του Κοντεμένου.

Αιώνια ας είναι η μνήμη τους.

Αιώνια και τιμημένη.

(ΡΜ/ΕΙ)