Ανακοινωθέντα

Το Τμήμα Αρχαιοτήτων, Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, ανακοινώνει τη λήξη της ανασκαφικής περιόδου του προγράμματος Ancient Akrotiri Project (AAP) για το έτος 2022 κάτω από την εποπτεία του Καθ. Simon James.

Οι έρευνες πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 18 και 29 Απριλίου 2022 από Αρχαιολόγους του Πανεπιστημίου του Leicester (Ηνωμένο Βασίλειο), οι οποίοι πραγματοποίησαν διερευνητικές τομές στις περιοχές των αρχαίων οικισμών στις θέσεις Κάτω Καταλύματα και Πάνω Καταλύματα, στο μέσο του Ακρωτηρίου (εικ.1). Και οι δύο αυτές θέσεις χρονολογούνται βάσει των επιφανειακών ευρημάτων στην Ύστερη Αρχαιότητα με ημερομηνία εγκατάλειψης όχι αργότερη από τον 7^ο αι. μ.Χ.

Η βορειότερη θέση, τα Κάτω Καταλύματα, φαίνεται να εκτείνεται για περίπου 6 εκτάρια, ενώ τα Πάνω Καταλύματα εκτείνονται σε περιοχή 3 εκταρίων. Κάθε μια από τις θέσεις φαίνεται να αποτελείται από έναν λόφο ύψους 1-4 μέτρων στον οποίο θα ήταν εγκατεστημένος ο οικισμός, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι αβαθής στρωματογραφία συνέχιζε σε διπλανά σημεία. Καθώς και οι δύο θέσεις χρονολογούνται στην Ύστερη Αρχαιότητα, θα πρέπει να δικαιολογηθεί η εγγύτητά τους (απόσταση 400 μέτρων). Και οι δύο θέσεις έλεγχαν λατομεία, από τα οποία αργότερα θα προέρχονταν έτοιμες κατασκευαστικές ύλες.  Οι φετινές έρευνες σε μια προσπάθεια να αποκαλύψουν τη στρωματογραφική συνέχεια των λόφων αυτών προέβησαν σε τομές με τη χρήση μηχανικών μέσων.

Στα Κάτω Καταλύματα, ο επιφανειακός καθαρισμός με μηχανικά μέσα έδειξε ότι η σύγχρονη κλίση που παρουσιάζει το έδαφος οφείλεται σε μια σχεδόν κάθετα λαξευμένη πρόσοψη ανάμεσα σε αρχαίες αποθέσεις. Ως εκ τούτου, η πλήρης στρωματογραφική αποκάλυψη σε μια τομή αρκετά αβαθή ώστε να παραμένει ασφαλής για χειρονακτική εργασία δεν ήταν εφικτή. Αποκαλύφθηκε ωστόσο η τελική φάση χρήσης (Φάση F) η οποία συσχετίστηκε με την κατασκευή ενός τοίχου ύψους άνω του 1 μέτρου που έφερε γύψινο επίχρισμα, κεραμίδια, ασβεστολιθικές πλάκες και ένα τμήμα μαρμάρου. Πρόκειται ενδεχομένως για ένα σημαντικό οικοδόμημα το οποίο θα είχε εγκαταλειφθεί χωρίς να προηγηθεί βίαιη καταστροφή, και το οποίο ερημώθηκε σταδιακά προτού το οικοδομικό του υλικό μεταφερθεί σε άλλο σημείο (εικ.2). Η ελάχιστη κεραμική που εντοπίστηκε στο σημείο το χρονολογεί ανάμεσα στον 5^ο-7^ο αι. μ.Χ.

Στη νότια θέση, λόφο των Πάνω Καταλυμάτων, προέκυψαν αρκετά διαφορετικά δεδομένα. Οι δοκιμαστικές τομές με τη χρήση μηχανικού εκσκαφέα έδειξαν ότι αυτό που θεωρείτο «λόφος οικισμού» ήταν στην πραγματικότητα ένας  μεγάλος σωρός από απολεπίσματα και απορρίμματα από το αρχαίο λατομείο. Η προέκταση της τομής κατά μήκος της κορυφής του λόφου φανέρωσε μια και μοναδική φάση όπου αρχαιολογικά στοιχεία είχαν λαξευτεί στην επιφάνεια του (εικ.3). Αυτές οι αβαθείς τομές και λεκάνες περιείχαν ελάχιστη κεραμική της Ύστερης Αρχαιότητας (περ. 5^ο -7^ο αι. μ.Χ.). Οι τομές φαίνεται να σημειώνουν τις θέσεις εξαιρετικά πρόχειρων κατασκευών (συγκριτικά με τα Κάτω Καταλύματα) αλλά παρόμοιων σε βάθος με τις ακανόνιστες κατασκευές που εντόπισαν οι γεωφυσικοί στο ανατολικό τμήμα της θέσης αυτής. Πρόκειται για μια αρκετά εκτεταμένη θέση με σύντομη διάρκεια χρήσης.

Οι τομές που πραγματοποιήθηκαν το 2022 επέτρεψαν να εξαχθεί η ακόλουθη υπόθεση στο ερώτημα γιατί δύο οικισμοί της Ύστερης Αρχαιότητας να συνυπήρχαν σε τόσο κοντινή απόσταση στο κέντρο του Ακρωτηρίου. Όπως έγινε αντιληπτό, μόνο μια από τις θέσεις αυτές είχε μακρά διάρκεια χρήσης και έφερε μονιμότερες κατασκευές, αυτή των Κάτω Καταλυμάτων. Αντίθετα, τα Πάνω Καταλύματα αποτέλεσαν ένα πρόχειρο και εφήμερο οικισμό, εγκατεστημένο πάνω σε ερείπια και απορρίμματα των λατομείων. Είναι πιθανόν ότι ο οικισμός αυτός σχετίζεται με το επίσης μικρής διάρκειας εκκλησιαστικό οικοδόμημα στα Καταλύματα των Πλακωτών που ανέσκαψε η Δρ. Ελένη Προκοπίου.

Το Πρόγραμμα Αρχαίου Ακρωτηρίου επιθυμεί να ευχαριστήσει το Τμήμα Αρχαιοτήτων, τη Διοίκηση των Βρετανικών Βάσεων Ακρωτηρίου και το RAF Ακρωτηρίου για τη πολύτιμη τους βοήθεια.

ΛΕΖΑΝΤΕΣ

Εικ.1 Φωτογραφία από το Google Earth στην οποία σημειώνονται οι θέσεις Κάτω Καταλύματα (KK), Πάνω Καταλύματα (PK) και Καταλύματα των Πλακωτών (KtP).

Εικ.2 Τομή στα Κάτω Καταλύματα στην οποία φαίνεται ο εξαιρετικής τοιχοποιίας τοίχος με το τμήμα ασβεστολιθικής πλάκας, στην κορυφή της πλαγιάς του λατομείου.

Εικ.3 Τομή στα Πάνω Καταλύματα που δείχνει το είδος των τομών θεμελίωσης και τον λαξευμάτων στην κορυφή του μεγάλου λόφου που προήλθε από τις αποθέσεις υλικού από τα λατομεία.

(MH/ECHR)