Ανακοινωθέντα

"Οι άντρες θέλουν να με αναφέρουν ως την καλύτερη γυναίκα ζωγράφο. Εγώ νομίζω ότι είμαι μία από τους καλύτερους ζωγράφους", είπε η Georgia O’Keefe σε μια από τις συνεντεύξεις της, αφού γνώριζε πολύ καλά πως στην εποχή που έζησε πολλές φορές υπήρχε μια σιωπηλή αλλά ηχηρή αμφισβήτηση των γυναικών, όπως και η υποθετική κατωτερότητα τους. Το να είσαι «καλή γυναίκα καλλιτέχνης» σημαίνει να είσαι καλή για γυναίκα.

Ιστορικά, οι γυναίκες είχαν χώρο στα μουσεία μόνο αφού προβάλλονταν γυμνές, σαγηνευτικές, μυστηριώδεις, μάγισσες, όπως βασικά ήθελαν να τις προβάλλουν οι άντρες καλλιτέχνες. Υπήρξαν οι μούσες και όχι οι καλλιτέχνες.

Να ευχαριστήσω τη Young BPW και τη Visual Spaces για τη σημερινή πρόσκληση να βρίσκομαι εδώ μαζί σας σήμερα και τις συγχαίρω για την πρωτοβουλία, η οποία δυστυχώς εν έτει 2023 είναι αναγκαία και θα εξηγήσω γιατί.

Από την αρχή της θητείας μου συμμετείχα σε εκδηλώσεις με θέμα, μεταξύ άλλων, τις γυναίκες μαθηματικούς, τις γυναίκες στη ναυτιλία, τις γυναίκες σε συγκρούσεις και ειρηνευτικές διαδικασίες. Τι κοινό έχουν όλα τα πιο πάνω με τις γυναίκες στον χώρο των τεχνών; Ότι οι γυναίκες δεν αναγνωρίζονται, δεν ακούγονται και δεν προωθούνται.

Θα επαναλάβω ό,τι ανέφερα και στις προηγούμενες εκδηλώσεις και φαίνεται πως δεν θα σταματήσω να το επαναλαμβάνω: oι γυναίκες χρειάζονται χώρο και φωνή, ώστε να δημιουργηθούν και τα πρότυπα γυναικών, τα οποία θα πρέπει να ακούμε και να προωθούμε. Είναι γεγονός ότι δεν μπορούμε να γίνουμε αυτό που δεν βλέπουμε. 

Την ίδια στιγμή, η ιστορία των γυναικών μέσα στους αιώνες παρουσιάζεται μέσα από τα μάτια των αντρών και γνωρίζουμε πολύ καλά ότι όταν, για παράδειγμα, οι γυναίκες ήθελαν να γράψουν, να ζωγραφίσουν, υπέγραφαν με αντρικό όνομα ή με αριθμούς.

Φίλες και φίλοι,

Θέλω να είμαι ξεκάθαρη, δεν πρόκειται για διαγωνισμό μεταξύ γυναικών και ανδρών. Όμως, όταν μάθουμε και κατανοήσουμε την ιστορία και των γυναικών τότε θα έχουμε πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την ιστορία όλων μας.

Οι γυναίκες πρέπει να έχουν φωνή και να έχουν πρόσβαση. Μέχρι και σήμερα γνωρίζουμε την ιστορία μας, κυρίως, μέσα από αφηγήσεις και τις εικόνες των αντρών (His Story).

Οι ιστορίες γυναικών (Ηer Story), μας διδάσκουν πως είναι/ήταν ο κόσμος μέσα από την οπτική και εμπειρίες των γυναικών και μέχρι σήμερα οι ιστορίες γυναικών δεν είναι τόσο ορατές όσες αυτές των αντρών. Οι ιστορίες των γυναικών θα έπρεπε και πρέπει να είναι ορατές μέσα από τον χρόνο: να βρίσκονται εκτεθειμένες, εμφανείς, ώστε να μπορούμε να τις γιορτάζουμε, να ασκούμε κριτική, να γίνεται ανάλυση. Αντίθετα, μέχρι και σήμερα η ιστορία της (her story) παρουσιάζεται μέσα από την ανδρική οπτική, επειδή ήταν οι άντρες που είχαν πρόσβαση σε χαρτί, μελάνι, σε πινέλο και καμβά, στα κοινά, στην πολιτική, μεταξύ άλλων.

Είναι πραγματικότητα ότι όταν έγραφα τη σημερινή ομιλία συζητούσα με τον εαυτό μου αν όντως we are reclaiming ή claiming women.

Οι γυναίκες συνεισφέρουν στην τέχνη εδώ και αιώνες, αλλά ούτε αυτό έχει αναγνωριστεί. Αυτό οφείλεται και στην κοινωνική θέση που δινόταν στις γυναίκες μέσα από τον χρόνο. Πολλά από τα έργα των γυναικών, όπως ανέφερα και πιο πάνω δεν έφεραν υπογραφή. Παράδειγμα, η Σοφονίσμπα Anguissolla, Ιταλίδα ζωγράφος της Αναγέννησης με ειδίκευση στα πορτρέτα, η οποία ήταν μια από τις πρώτες γυναίκες που έλαβαν επίσημη καλλιτεχνική εκπαίδευση. Η ιδιοφυΐα της ήταν τόση ώστε η ισπανική αυλή την προσκάλεσε να διδάσκει στη βασίλισσα Ελισάβετ του Βαλουά και να υπηρετήσει ως ζωγράφος της αυλής του βασιλιά Φίλιππου του Β’. Ωστόσο, η θέση της στην ιεραρχία της αυλής ήταν «κυρία σε αναμονή». Παράλληλα, είμαι σίγουρη ότι για να σκεφτούμε ζωγράφους ιστορικά, το μυαλό μας θα σκεφτεί πολλούς περισσότερους άντρες παρά γυναίκες.

Την ίδια στιγμή, η αορατότητα των γυναικών καλλιτεχνών φέρνει ακόμη ένα πρόβλημα στο προσκήνιο: αυτό της μισθολογικής διαφοράς μεταξύ των φύλων στον κόσμο της τέχνης. Σύμφωνα με στατιστικές, είναι ένα αναμφισβήτητο γεγονός, αφού από τα 196,6 δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανήθηκαν σε δημοπρασίες έργων τέχνης μεταξύ των ετών 2008 και 2019, το έργο που παράγεται από γυναίκες αντιπροσώπευε μόλις το 2% των συνολικών πωλήσεων. Δηλαδή, η διαφορά είναι 192 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ των φύλων.

Η ανάλυση του Πανεπιστημίου Yale διαπίστωσε ότι οι συλλογές μουσείων στα κορυφαία 18 στις ΗΠΑ κυριαρχούνται στη συντριπτική τους πλειοψηφία από άντρες καλλιτέχνες με ποσοστό 87%.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μόνο το 1% της συλλογής της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου αφιερώνεται σε έργα γυναικών, ενώ έρευνα του BBC το 2022 αποκαλύπτει ότι το 83% των ερωτηθέντων δεν μπόρεσε να ονομάσει περισσότερες από τρεις γυναίκες καλλιτέχνες.

Φίλες και φίλοι,

Το γραφείο μας, αναγνωρίζοντας την ανάγκη της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε όλους τους τομείς και στη βάση της Υπουργικής Απόφασης, η οποία εξουσιοδοτεί το Γραφείο για την ετοιμασία, παρακολούθηση και αξιολόγηση της νέας στρατηγικής για την ισότητα των φύλων σε συνεργασία με όλα τα υπουργεία και υφυπουργεία, με στόχο την οριζόντια ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις πολιτικές της κυβέρνησης, προχωρούμε σε διαβούλευση με την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών, ώστε να συμπεριληφθούν δράσεις και στον τομέα του πολιτισμού, των τεχνών, της εργασίας και της επιχειρηματικότητας και ευελπιστώ ότι οι Young BPW θα συμμετέχουν ενεργά για τη διαμόρφωσή της. Παράλληλα, είμαι σε θέση να ανακοινώσω ότι σύντομα θα προχωρήσουμε σε χαρτογράφηση του ποσοστού των έργων των γυναικών στη συλλογή της Κρατικής Πινακοθήκης.

Εύχομαι καλή επιτυχία στην έκθεση, κάθε επιτυχία στις δημιουργούς των έργων εδώ, Αλεξάνδρα Παναγή, Ελπίδα Φραγκεσκίδου, Βασίλεια Αναξαγόρου, Λουκία Χατζηγιάννη, Στέλλα Ίσσα και Φανή Αγησιλάου, συγχαρητήρια στους διοργανωτές για την πρωτοβουλία και είμαστε δίπλα σας.      

(ΜΠ/ΝΓ)