Ανακοινωθέντα

Με την ευκαιρία της παρουσίας μου εδώ, θέλουμε ως Κρατικό Αρχείο να ευχαριστήσουμε την έντιμη Υπουργό κυρία Έμιλυ Γιολίτη για την αγάπη και τη στήριξη που παρέχει στο τμήμα μας από την πρώτη ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά της.

Είναι μεγάλο επίτευγμα για εμάς αυτό που ήδη εξήγγειλε η κυρία Υπουργός, ότι σύντομα το Κρατικό Αρχείο θα στεγαστεί σε νέο, δικό του κτήριο, το οποίο παραχωρήθηκε προς τον σκοπό αυτό, για να στεγαστεί δηλαδή η Διοίκηση, το Αναγνωστήριο και τα Εργαστήριά μας. Να αναφέρω επίσης ότι μέχρι σήμερα η ανέγερση του Ενιαίου Αρχειοφυλακείου του Κρατικού Αρχείου, το οποίο επίσης εξήγγειλε πριν από λίγο η κα Γιολίτη, αποτελούσε ένα μακροχρόνιο αίτημα, ίσως και ένα ασύλληπτο όνειρο μέχρι τώρα, για αυτό και είναι μεγάλη η χαρά μας που το έργο αυτό παίρνει επιτέλους σάρκα και οστά.

Ο Γιώργος Σεφέρης έγραψε: «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον». Ο ρόλος του Κρατικού Αρχείου, στα 43 χρόνια ζωής του, είναι ακριβώς αυτός. Να αποτρέψει την απώλεια κομματιών του παρελθόντος, να τα φυλάξει και να παρέχει πρόσβαση σε αυτά στο κοινό για μελέτη.

Το Κρατικό Αρχείο ιδρύθηκε το 1972 ως Δημόσιο Αρχείο, αλλά, λόγω της τουρκικής εισβολής η λειτουργία του ξεκίνησε το 1978. Το 1991 μετονομάστηκε σε Κρατικό Αρχείο και από το 2019 αποτελεί ανεξάρτητο Τμήμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως.

Η πρώτη άμεση επέμβαση του τότε Δημόσιου Αρχείου, ήδη από το 1978, ήταν η διάσωση της συλλογής της Αρχιγραμματείας, των αρχείων δηλαδή της αποικιακής διοίκησης στην Κύπρο, που χρονολογείται από το 1878 μέχρι και το 1959. Η εν λόγω συλλογή, που αποτελείται από εκατοντάδες χιλιάδες φακέλους, είναι η μεγαλύτερη αρχειακή συλλογή σε όλο το νησί. Σε αυτή στηρίχτηκαν και στηρίζονται σχεδόν στην ολότητά τους οι ιστορικές, λαογραφικές και γενεαλογικές μελέτες που αφορούν στην Κύπρο.

Κύρια αποστολή του Κρατικού Αρχείου είναι η παροχή προς τον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα υπηρεσιών εποπτείας και συντονισμού των διευθετήσεων για τη διάθεση, επιλογή και διαφύλαξη των αρχείων που παράγουν. Παρέχει, δηλαδή οδηγίες σε κάθε φάση της αρχειακής διαχείρισης με στόχο τη διασφάλιση μιας συνεπούς προσέγγισης κατά την εξέταση των αρχείων και κοινών αποφάσεων για τη διάθεσή τους, με την εφαρμογή επιστημονικών κριτηρίων αξιολόγησης.

Στα 43 χρόνια λειτουργίας του το Κρατικό Αρχείο, μέσω της εφαρμογής του Προγράμματος Διαχείρισης Αρχείων, βοήθησε στη διάσωση των αρχείων της αποικιακής περιόδου και της περιόδου της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα οποία είναι συμβατικής μορφής. Μέχρι σήμερα στα αρχειοφυλάκιά του φυλάσσονται πέραν των 16 χιλιομέτρων μήκους ραφιών αρχεία διάφορων κατηγοριών, όπως διοικητικά, απογραφές, αρχεία διάφορων εκστρατειών, ερευνητικών επιτροπών και πολλά άλλα, ενώ μόνο τη τελευταία δεκαετία, με τη συμβολή του Κρατικού Αρχείου έχουν αποσυμφορηθεί χώροι που αντιστοιχούν σε 30 χιλιόμετρα μήκους ραφιών, εξοικονομώντας έτσι στη δημόσια υπηρεσία χώρους, χρήματα και εργατικό κόστος. Το Πρόγραμμα Διαχείρισης Αρχείων συνεχίζεται με εντατικούς ρυθμούς, με στόχο τη διάσωση όλων των υπόλοιπων αρχείων της Κυπριακής Δημοκρατίας που τηρούνται στα κυβερνητικά τμήματα και άλλα σώματα του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και εκείνων που δημιουργούνται συνεχώς στα πλαίσια της διοικητικής εργασίας των τμημάτων. Με την εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, η ανάγκη για διαχείριση και διαφύλαξη των αρχείων του δημόσιου τομέα που δημιουργούνται σε ηλεκτρονική μορφή είναι επίσης απαραίτητη.

Πέραν της διαφύλαξης, το Κρατικό Αρχείο είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση, συντήρηση και ασφαλή φύλαξη των αρχείων που μεταφέρονται στα αρχειοφυλάκιά του, καθώς και για τη διάθεσή τους προς επιθεώρηση από το κοινό.

Ένα μεγάλο μέρος των αρχειακών συλλογών που διαφυλάσσονται στο Κρατικό Αρχείο έχει ταξινομηθεί, κωδικοποιηθεί και με τα ανάλογα ευρετήριά τους είναι προσβάσιμα τόσο διαδικτυακά, όσο και στο Αναγνωστήριο του Κρατικού Αρχείου. Επίσης, έχουν γίνει αρκετά βήματα προς τον τομέα της πρακτικής συντήρησης, καθότι οι διαδικασίες που απαιτούνται για την αποκατάσταση των φθαρμένων αρχείων είναι χρονοβόρες και δαπανηρές, ενώ η ψηφιοποίηση και η μικροφωτογράφηση αρχείων προχώρησε σε σημαντικό βαθμό κατά τα τελευταία έτη.

Το κοινό έχει την ευχέρεια να επιθεωρεί τα αρχεία που φυλάσσονται στο Κρατικό Αρχείο και να αντλεί πληροφορίες από τις πρωτογενείς αρχειακές πηγές σχετικά με το αντικείμενο της έρευνάς του. Παράλληλα, μέσω του εκδοτικού προγράμματος του Κρατικού Αρχείου, δημοσιεύεται με θεματικούς άξονες αρχειακό υλικό, με στόχο την περαιτέρω υποβοήθηση της έρευνας.

Η περίοδος της πανδημίας, που όπως φαίνεται ξεπερνιέται, ήταν μια δύσκολη περίοδος για όλη την κοινωνία. Το Κρατικό Αρχείο, στα πλαίσια των προσπαθειών του για διαφύλαξη όλου του αρχειακού υλικού που αφορά στην αντιμετώπισή της, ξεκίνησε ήδη ένα πρόγραμμα για τη συλλογή ημερολογίων, σημειώσεων και λοιπού αρχειακού υλικού που ετοίμασαν οι πολίτες, κατά τις δύσκολες ημέρες της πανδημίας. Το υλικό αυτό θα διαφυλαχθεί στο Κρατικό Αρχείο, αφού προστατευθούν, όπως γίνεται πάντοτε, τα προσωπικά δεδομένα, ώστε να αποτελέσει σημαντική πηγή για τους μελλοντικούς μελετητές της ιστορίας. Με την ευκαιρία αυτή, κάνω έκκληση σε όποιον έχει τέτοιο υλικό να επικοινωνήσει με το Κρατικό Αρχείο για περισσότερες πληροφορίες.

Καταληκτικά, η μετεγκατάσταση του αναγνωστηρίου και των εργαστηρίων του Κρατικού Αρχείου στο νέο κτήριο, θα αποτελέσει το εφαλτήριο για την περαιτέρω αναβάθμιση του ρόλου του Κρατικού Αρχείου. Στόχος είναι να καταστεί το Κρατικό Αρχείο Κύπρου ο συντελεστής που θα βοηθήσει στην καλλιέργεια αρχειακής συνείδησης στην κοινωνία, ο άξονας γύρω από τον οποίο θα οργανωθούν και άλλα, ιδιωτικά αρχεία στη χώρα μας, και το βασικό έρεισμα για την επιστημονική έρευνα.

(ΑΦ/ΣΧ)